بعد از نماز عید فطر از بهترین دعاها کدام است

در روایت است که شب عید فطر از جهت فضيلت از شب قدر کمتر نیست و روز عيد فطر چنان که در دعای نماز عید فطر آمده است عید مسلمین و ذخیره معنوی برای محمد و آل محمد(ص) است و از جهت دیگر در اين روز بزرگ‌داشت دسته‌جمعی یاد خداوند متعال با گفتن تكبير انجام می‌گيرد و به همین دلیل در بعد از نماز مغرب و عشاء و نماز صبح وارد شده است که بگوییم: الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله والله اکبر، الله اکبر و لله الحمد الحمدلله علی ما هدانا و له الشکر علي ما اولانا.

پس از نماز عید، دعاهای بسیاری وارد شده که بهترین آن‌ها، «دعای چهل‌وششم» صحیفه کامله سجادیه است. روز اول شوال از جمله روزهای با فضیلت و جزء اعیادی است که مسلمانان در این روز پس از یک ماه روزه‌داری جشن می‌گیرند و زکات فطریه خود را به فقرا و نیازمندان می‌بخشند. در این روز اعمالی وارد شده است، از اولین اعمال اینکه پس از نماز صبح و نماز عید، «تکبیراتی که در شب عید» پس از نماز فریضه آمده است خوانده شود.

همچنین پس از نماز صبح دعایی را که سید بن طاووس روایت کرده: «اللّٰهُمَّ إِنِّی تَوَجَّهْتُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ أَمامِی ... إلى آخره» بخوانید و شیخ خواندن این دعا را پس از نماز عید ذکر کرده است.

اعمال روز عید فطر

 از مهمترین اعمال این روز کنار گذاشتن زکات فطر پیش از نماز عید، به شرحی که در کتاب‌های فقهی آمده است. زکات فطر، واجب مؤکد و شرط قبولی روزه ماه رمضان و سبب حفظ انسان تا سال آینده است و حق‌تعالی در قرآن می‌فرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکّٰى وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلّٰى» و بر اساس این آیات، قرآن کریم پرداخت زکات فطره را بر نماز عید مقدم داشته و آن را موجب رستگاری و سعادتمندی قرار داده و این اوج اهمیت و شکوه زکات فطره است.

در اینکه مقصود از «تَزَکّی» در آیه قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکّی چیست، مفسران معانی مختلفی را همانند پاکیزه شدن از شرک، انجام اعمال نیک، صدقه دادن و پاکیزه گشتن از تعلقات دنیوی که بازدارنده از آخرت است ذکر کرده‏‌اند، اما در روایات مختلفی از اهل سنت و شیعه «تزکی» تفسیر به زکات فطره شده است. در روایتی نقل شده که از پیامبر(ص) درباره زکات فطره سؤال شد حضرت آیه «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکّی» را قرائت کرد و فرمود: منظور زکات فطره است و در روایتی امام صادق(ع) زکات فطره را همانند صلوات بر پیامبر در نماز، از موجبات كمال روزه قرار داده و در توضیح آن فرموده است: «كسى كه روزه بگيرد و به عمد زكات نپردازد، روزه‌‏اى در نامه عملش منظور نمى‌‏شود، چنانکه اگر فردی در نماز صلوات بر پيامبر(ص) را ترك كند نمازى براى او محسوب نمى‏‌شود».

تقدم زکات بر نماز عید

 خداى عزوجل زكات را بر نماز مقدم داشته و فرموده است: كسى در حقيقت رستگار شد كه زكات پرداخت و نام خداى خود را ياد كرد و آنگاه نماز به‌جا آورد. اين احتمال نيز به گفته برخی مفسران وجود دارد كه تفسير تَزَكَّى به زکات فطره از قبيل بيان يك مصداق و تطبيق آيه بر فرد روشن باشد، زیرا تزكيه معنای وسيعى دارد كه همه اين مفاهيم را در بر مى‌‏گيرد، پاكسازى روح از آلودگى شرك، پاكسازى از اخلاق رذيله و همچنین پاكسازى مال و جان به وسيله دادن زكات در راه خدا.

 از دیگر اعمال این روز سعید غسل است و اگر ممکن شود انجام آن پس از طلوع فجر بهتر است تا زمان به‌جا آوردن نماز عید، چنان‌که شیخ فرموده و در روایتی آمده است که غسل را در زیر سقف پوشیده به‌جا آور و چون خواستی غسل کنی، بگو: «اللّٰهُمَّ إِيماناً بِكَ وَتَصْدِيقاً بِكِتابِكَ وَاتِّباعَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ؛ خدایا، تنها برای ایمان به تو و تصدیق به کتاب تو و پیروی از روش پیامبر(ص) تو، محمد درود خدا بر او و خاندانش باد». آنگاه «بسم اللّٰه» بگو و غسل را بجای آر و هنگامی‌که از غسل فارغ شدی بگو: «اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ كَفَّارَةً لِذُنُوبِي وَ طَهِّرْ دِينِي، اللّٰهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّي الدَّنَسَ؛ خدایا، این غسل را کفاره گناهانم قرار ده و دینم را پاک کن، خدایا، هر آلودگی را از من برطرف فرما.»

پوشیدن جامه نیکو و به کار بردن بوی خوش، افطار کردن پیش از نماز عید، در اول روز و بهتر آن است که با خرما یا شیرینی باشد و شیخ مفید فرموده است: خوردن مقدار کمی از تربت سیدالشهدا(ع) که از هر دردی شفاست، مستحب است. چون برای رفتن به نماز عید آماده شدی، بیرون نرو مگر پس از طلوع آفتاب و بخوان دعاهایی را که سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» نقل کرده از جمله ابوحمزه ثمالی از امام باقر(ع) روایت کرده که هنگامی‌که برای نماز عید فطر و قربان و جمعه آماده بیرون رفتن شدی، این دعا را بخوان: اللّٰهُمَّ مَنْ تَهَيَّأَ فِى هٰذَا الْيَوْمِمِ أَوْ تَعَبَّأَ أَوْ أَعَدَّ وَاسْتَعَدَّ لِوِفادَةٍ إِلىٰ مَخْلُوقٍ رَجاءَ رِفْدِهِ وَنَوافِلِهِ وَفَواضِلِهِ وَعَطايَاهُ فَإِنَّ إِلَيْكَ يَا سَيِّدِى تَهْيِئَتِى وَتَعْبِئَتِى وَ إِعْدادِى وَاسْتِعْدادِى رَجاءَ رِفْدِكَ وَجَوائِزِكَ وَنَوافِلِكَ وَفَواضِلِكَ وَفَضائِلِكَ وَعَطاياكَ، وَقَدْ غَدَوْتُ إِلىٰ عِيدٍ مِنْ أَعْيادِ أُمَّةِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَعَلَىٰ آلِهِ، وَلَمْ أَفِدْ إِلَيْكَ الْيَوْمَ بِعَمَلٍ صالِحٍ أَثِقُ بِهِ قَدَّمْتُهُ، وَلَا تَوَجَّهْتُ بِمَخْلُوقٍ أَمَّلْتُهُ، وَلٰكِنْ أَتَيْتُكَ خاضِعاً مُقِرّاً بِذُنُوبِى وَ إِساءَتِى إِلىٰ نَفْسِى، فَيا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ اغْفِرْ لِىَ الْعَظِيمَ مِنْ ذُنُوبِى، فَإِنَّهُ لَايَغْفِرُ الذُّنُوبَ الْعِظامَ إِلّا أَنْتَ، يَا لَاإِلٰهَ إِلّا أَنْتَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ؛ خدایا، هرکس در این روز آماده شد یا نیت کرد یا مهیا و مستعد شد، برای ورود به درگاه یکی از بندگانت به امید جایزه‌ها، صله‌ها، بهره‌ها و عطاها، ولی ای آقای من آماده شدن و قصد کردن و مهیا و مستعد شدن من تنها به‌جانب توست به امید جایزه‌ها، صله‌ها، بهره‌ها و عطاهایت اینک صبح کردم در عیدی از اعیاد امت پیامبرت محمد (ص)، در حالی‌که به عمل صالحی که به آن اطمینان کنم و آن را پیش آورده باشم بر تو وارد نشدم و به مخلوقی که آرزومندش باشم رو نکردم، بلکه در حال فروتنی تنها به‌جانب تو آمده‌ام و به گناه و بدی نسبت به خویش اعتراف دارم، پس ای بزرگ، ای بزرگ، ای بزرگ، گناهان بزرگم را بیامرز که گناهان بزرگ را جز تو نیامرزد، ای که معبودی جز تو نیست، ای مهربان‌ترین مهربانان.

از جمله اعمال روز اول شوال خواندن نماز عید است و آن دو رکعت است: در رکعت اول سوره‌های «حمد» و «اعلی» و پس از سوره «حمد» و «اعلی»، «پنج تکبیر» بگوید و بعد از هر تکبیری دست به قنوت بردارد و بگوید:اللّٰهُمَّ أَهْلَ الْكِبْرِياءِ وَالْعَظَمَةِ، وَأَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ ، وَأَهْلَ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَةِ ، وَأَهْلَ التَّقْوىٰ وَالْمَغْفِرَةِ ، أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هٰذَا الْيَوْمِ الَّذِى جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِينَ عِيداً، وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ ذُخْراً وشَرَفاً وَ مَزِيداً أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تُدْخِلَنِى فِى كُلِّ خَيْرٍ أَدْخَلْتَ فِيهِ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تُخْرِجَنِى مِنْ كُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَعَلَيْهِمْ أجْمَعِين. اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ خَيْرَ مَا سَأَلَكَ مِنْهُ عِبادُكَ الصَّالِحُونَ ، وَأَعُوذُ بِكَ فِيهِ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبادُكَ الصَّالِحُونَ؛ خدایا، ای اهل بزرگی و عظمت و ای اهل جود و سلطنت و اهل گذشت و رحمت و اهل تقوا و مغفرت، از تو درخواست می‌کنم به‌حق این روز که برای مسلمانان عید قرار دادی و برای محمد (درود خدا بر او و خاندانش) ذخیره و فزونی در شرف که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و مرا در هر خیری که محمد و خاندان محمد را وارد نمودی وارد کنی و از هر شری که محمد و خاندان محمد (درود خدا بر او و خاندانش) را بیرون آوردی مرا بیرون آوری، خدایا از تو درخواست می‌کنم، بهترین چیزی که بندگان شایسته‌ات درخواست کردند و به تو پناه می‌آورم از آنچه بندگان شایسته‌ات به تو پناه بردند. پس «تکبیر ششم» را بگوید و به رکوع رود و پس از رکوع و سجود برای رکعت دوم قیام کند و پس از سوره «حمد»، سوره «شمس» را بخواند، سپس «چهار تکبیر» بگوید و پس از هر تکبیری دست به قنوت بردارد و همان دعا را بخواند، چون فارغ شد «پنجمین تکبیر» را گفته و به رکوع رود و نماز را به پایان برساند و پس از سلام تسبیح حضرت زهرا(س) را بجا آورد.

 پس از نماز عید، دعاهای بسیاری وارد شده که بهترین آن‌ها، «دعای چهل‌وششم» صحیفه کامله سجادیه است. مستحب است نماز عید زیر آسمان و روی زمین بدون فرش واقع شود و از جایگاه نماز، از غیر آن راهی که به نماز آمده بود بازگردد و برای قبول شدن اعمال برای برادران دینی خود دعا کند. زیارت «حضرت سید الشهداء» و قرائت دعای «ندبه» از دیگر اعمال روز فطر است و سید ابن طاووس فرموده که چون از دعا فارغ شدی، به سجده رو و بگو: أَعُوذُ بِكَ مِنْ نارٍ حَرُّها لَايُطْفَأ، وَجَدِيدُها لَايَبْلىٰ، وَعَطْشانُها لَايَُرْوىٰ؛ به تو پناه می‌آورم از آتشی که حرارتش خاموش نمی‌شود و تازه‌اش کهنه نمی‌گردد و تشنه‌اش سیراب نمی‌شود. پس گونه راست را بر زمین گذارد و بگوید: «إِلٰهِي لَاتُقَلِّبْ وَجْهِي فِي النَّارِ بَعْدَ سُجُودِي وَتَعْفِيرِي لَكَ بِغَيْرِ مَنٍّ مِنِّي عَلَيْكَ بَلْ لَكَ الْمَنُّ عَلَيَّ؛ خدایا، رخسارم را پس از سجده و به خاک مالیدن آن برای تو در آتش زیرورو مکن که من در این کار بر تو منّت ندارم، بلکه تنها تو را بر من منت است.» سپس گونه چپ را بر زمین گذارد و بگوید: «ارْحَمْ مَنْ أَساءَ وَاقْتَرَفَ وَاسْتَكانَ وَاعْتَرَفَ؛ رحم کن بر کسی که بد کرده و مرتکب گناه شده و بیچاره گشته و اعتراف نموده است.» آنگاه به حال سجده برگردد و بگوید: «إِنْ كُنْتُ بِئْسَ الْعَبْدُ فَأَنْتَ نِعْمَ الرَّبُّ ، عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ يَا كَرِيمُ؛ اگر من بنده بدی بودم، تو پروردگار خوبی هستی، گناه از بنده‌ات بزرگ شده، شایسته است گذشت از جانب تو نیکو باشد ای کریم»، پس از آن «صد مرتبه» بگوید: الْعَفْوَ الْعَفْوَ.» همچنین سید فرموده: «وَلاٰ تَقْطَعْ یَوْمَکَ هٰذٰا بِالْلَّعْبِ وَالْإِهْمٰالِ وَأَنْتَ لاٰ تَعْلَمُ أَمَرْدُودٌ أَمْ مَقْبُولُ الْأَعْمٰالِ، فَإِنْ رَجَوْتَ الْقَبُولَ فَقٰابِلْ ذٰلِکَ بِالشُّکْرِ الْجَمِیلِ، وَإِنْ خِفْتَ الرَّدّ فَکُنْ أَسِیرَ الْحُزْنِ الطَّوِیلِ؛ امروزت را به بازی و اهمال کاری سپری مکن، درحالی‌که نمی‌دانی، آیا از نظر اعمال مردودی، یا پذیرفته؟ اگر امید پذیرفته‌شدن داری، آن را با سپاس زیبا تلافی کن و اگر از مردودشدن در هراسی، پس دچار اندوه طولانی باش.»

منبع: مفاتیح الجنان