چگونگی رهایی خانواده مقاوم از طوفان‌های سهمگین مدرنیته
یک کارشناس خانواده گفت: اگر خانواده بازطراحی معنوی ـ اخلاقی عرصه‌های سبک زندگی را مورد توجه قرار دهد، می‌تواند از طوفان‌های سهمگینی که مدرنیته برایش به ارمغان آورده است، رها شود و قطعاً با یک خانواده مقاوم روبرو خواهیم بود.
به گزارش خبرنگار ایکنا، بیست و نهمین پیش نشست همایش بین‌المللی خانواده مقاوم با عنوان «گونه‌شناسی تأثیرات اخلاق وحیانی بر تاب‌آوری و ارتقای کارکردهای خانواده در عصر حاضر» ظهر یکشنبه، ۲۴ دی با حضور حجت‌الاسلام مهدی علیزاده، کارشناس خانواده برگزار شد.
حجت‌الاسلام علیزاده در این نشست با اشاره به ریشه و خاستگاه جریان‌ها و پدیده‌های خانواده‌ستیز، گفت: در این راستا می‌توان سه موج مدرنیته را مورد بررسی قرار داد؛ موج اول مدرنیته، از قرن هجدهم تا نیمه قرن بیستم را شامل می‌شود که تجدد خام و خودشیفته‌ای بود که تجدد افراطی و ناخودآگاه نسبت به ذات، الزامات و پیامد‌های خود داشت. در موج دوم مدرنیته که مربوط به نیمه دوم قرن بیستم تا ۱۹۷۰ می‌شود، مدرنیته در این دوره تعدیل شده و سازمان یافته است. در موج سوم مدرنیته نیز پساتجدد یا مدرنیته تمرکززدایی شده و به صورت پراکنده و تحت تأثیر فناوری‌های پرقدرت نوین است.
وی در ادامه به تأثیرات مدرنیته بر خانواده اشاره کرد و افزود: این پیامد‌ها را می‌توان در سه لایه مطرح کرد که لایه نخست، افسون‌زدگی و احتجاب به حجاب‌های غفلت است که در سطح امیال، هیجان‌ها، کنش‌ها و رفتارها پدیده‌هایی، چون لذت‌طلبی، فردگرایی افراطی، تنوع‌خواهی، مرجعیت‌زدایی، بدن‌مندی، سوداگری و رقابت در کارآمدی و مال‌اندوزی را به وجود آورد.
حجت‌الاسلام علیزاده با اشاره به پیامد‌های لایه دوم در سطح خانواده گفت: لایه دوم تأثیر مدرنیته بر خانواده، باعث کاهش حضور زن در خانواده و تضعیف نقش‌های مادری و کدبانویی بوده است که زن با اشتغال، استقلال نسبی مالی پیدا کرده و مسئولیتی که قبلاً برای مرد تعریف شده بود، کاهش یافته است. گسترش روابط اجتماعی زنان در دنیای سنت به اندازه کنونی نبود و امروزه این روابط متعدد شده است. کاهش اقتدار مرد در خانه نیز از پیامد‌های دیگری است که زن به لحاظ استقلال مالی و افزایش سطح سواد و مهارت، تغییراتی را در مدل خانواده به وجود آورده و مردسالاری در آن کاهش یافته است.
وی ادامه داد: به جهت اینکه جامعه به سمت صنعتی شدن رفته و کار‌های یدی و سنتی در آن کاهش یافته و ابزار کار رشد کرده است، قوانین حقوق کار هم مزید بر علت شده و منابع درآمدزایی بر خانواده ایجاد شده است و همین امر سبب شده اوقات فراغت مرد افزایش یابد. همچنین کاهش مرجعیت معرفتی ـ ارزشی والدین، کوچک شدن خانواده و ظهور خانواده اتمی، گسست ارتباطات میان‌نسلی و اختلال در انتقال سنت‌ها، کاهش اهمیت شغل و پیشه پدری در زندگی آینده فرزندان، گسست عاطفی و کمرنگ شدن انس اعضای خانواده از پیامد‌های دیگر مدرنیته در لایه دوم است.
این کارشناس خانواده تصریح کرد: در لایه سوم پیامد‌های اخلاقی گریبانگیر خانواده شده و به واسطه پیامد‌های ۱۰ گانه لایه دوم، اتفاقاتی در سطح منش خانواده رخ داه است که در سطح روابط همسران، افت سطح وفاداری زوجین، کاهش عفت و حیا، کاهش سطح دلسوزی و مهرورزی، کاهش سطح صداقت و افزایش پنهان‌کاری و دورویی را شاهدیم.
وی با اشاره به سطح روابط والدین و فرزندان نیز بیان کرد: در این زمینه شاهد کمرنگ شدن و بی‌ارزش شدن هویت خانوادگی در کنار اختلال در هویت ملی و دینی هستیم که اطاعت و حرف‌شنوی، احترام والدین و دلسوزی برای والدین کاهش یافته و پنهان‌کاری فرزندان و عدم صداقت با والدین، بی‌تعهدی نسبت به سرنوشت و مصالح خانواده، عبور از ارزش‌های دینی، قومی و زیستی والدین، افت ارزش‌های روابط خویشاوندی افزایش یافته است که همه این مسائل تحت تأثیر فرهنگ‌های غربی بوده است.
حجت‌الاسلام علیزاده در ادامه با تأکید بر مقاوم‌سازی خانواده گفت: دو نوع مقاوم‌سازی درون‌زا و برون‌زا را می‌توانیم مورد توجه قرار دهیم، که مقاوم‌سازی برون‌زا بر فعال‌سازی عوامل بیرونی در چرخه حکمرانی خانواده دلالت دارد و در حکمرانی، سه بخش دولت، خصوصی و مردم قابل تعریف است و ممکن است یک نگاه معطوف به این باشد که خانواده منفعل است و اگر بخواهیم او را مقاوم کنیم و برخی از کارکردهای تضعیف شده‌اش را به او برگردانیم، نیازمند حمایت‌های دولتی، بخش خصوصی و مردمی است.
وی در ادامه مقاوم‌سازی درون‌زا در خانواده را مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: پیشنهادی که در این زمینه دارم مربوط به عامل و ساختار است، عامل همه اعضای خانواده و ساختار، سبک زندگی را شامل می‌شود و برای مقاوم‌سازی خانواده باید به هر دو توجه کنیم. به لحاظ هستی‌شناختی و هویت‌انسانی، بزرگ‌ترین اتفاق بعد از مدرنیته، بحث افسون‌زدگی انسان است که انسان را از ریشه‌های وجودی غافل کرده است. اگر موج اول مدرنیته با بت اعظم علم‌پرستی بنا شده بود و مادی‌گرایی در آن پررنگ بود و تا حدودی هم شکست خورد، امروز اتفاق مهم دیگری رخ داده است و آن هم حجاب غلیظ غفلت است، یعنی از لحاظ دغدغه حیات طیبه‌ای که داریم، بزرگ‌ترین مشکل مدرنیته همین غفلت و حواس‌پرتی انسان است.
این کارشناس خانواده در ادامه گفت: برای دستیابی به خانواده مقاوم باید در برابر موج‌های سهمگین زندگی الحادی، چهار اتفاق بیفتد که لایه اول آن بازسازی معنویت است به این معنی که تغییر نگرش و بینش‌سازی معنوی از طرق انتقال مؤثر پیشینه عمیق معنوی به اعضای خانواده رخ دهد و با توجه عمیق به غیب عالم و عالم غیب، توجه به حقیقت دنیا به عنوان پلی برای عبور و مزرعه‌ای برای آخرت، تغییر نگاه به خانه، تغییر نگرش به همسر و نگرش به فرزند همراه باشد و والدین همانند باغبانی برای تربیت و پرورش فرزند باشند و نگرش به همسر به عنوان همسفر اصلی مسیر طولانی و سخت تکامل باشد و همه اینها باید به باور تبدیل شود که در غیر این صورت طوفان‌های سهمگین غفلت آن‌ها را خواهد برد.
وی با اشاره به سه لایه منش اخلاقی، فضیلت اخلاقی و عمل اخلاقی تأکید کرد: باید برنامه‌ریزی برای خودسازی اخلاقی و پرورش جنود عقل و حذف جنود جهل در مملکت وجود رخ دهد. همچنین آگاهی مؤثر از کدهای اخلاقی ضروری است که با توجه به موقعیت‌های تنش‌زای اخلاقی، رهایی از دوراهی‌های اخلاقی و اهمیت بازشناسی وظیفه اخلاقی در شرایط پیچیده یا بی‌سابقه و نامتعارف ممکن می‌شود.
حجت‌الاسلام علیزاده تصریح کرد: مهارت‌افزایی در قضاوت، تشخیص و تصمیم‌گیری اخلاقی نیز حائز اهمیت است و لازم است مجموعه‌هایی که در این زمینه برای فرهنگسازی مسئولیت دارند، به این سمت بروند که نمونه‌های این مهارت‌ها، مهارت همدلی، اتخاذ نقش، پرده جهل، اصلاح تصورات غالب، استفاده هوشمندانه از استعاره‌های مفهومی، راستی‌آزمایی و تصمیم‌گیری‌های اخلاقی و ... است و آشنا نبودن به این مهارت ما را دچار مشکل می‌کند.
وی با اشاره به اسلامی‌سازی سبک زندگی گفت: با سبک تغذیه، پوشاک، اندیشه‌ورزی، معیشت، اشتغال، پس‌انداز، الگوی مصرف، کنشگری اجتماعی و سیاسی، معاشرت، بهداشت و ... نیاز به بازطراحی معنوی ـ اخلاقی عرصه‌های سبک زندگی است و در این راستا نیاز به بینش، انگیزش، منش و کنش معنوی داریم که نبود اینها باعث از هم پاشیدن خانواده می‌شود. اگر خانواده همه این مسائل را بازطراحی و تجدیدنظر کند، می‌تواند از طوفان‌های سهمگینی که مدرنیته برایش به ارمغان آورده است، رها شود و قطعاً با یک خانواده مقاوم روبرو خواهیم بود. هر چند ممکن است آسیب‌هایی ببیند، اما در نهایت پیروز خواهد شد.
انتهای پیام
