یلدا در آداب و رسوم لرستانیها
شب یلدا بلندترین شب سال به شمار می‌رود که از سالیان دور، مردم لرستان در این شب مراسم ویژه‌ای داشته‌اند که متأسفانه اغلب این آیین‌ها به فراموشی سپرده شده است.
به گزارش ایکنا از لرستان، شب یلدا که در لرستان به نام «شب چله» و «توک چله» معروف و مشهور است از جمله سنت‌های کهن ایرانی است که از دیرباز در میان تمام اقوام این سرزمین مرسوم بوده است. این جشن باستانی در تمام کشور مهم شمرده می‌شد اما بلندترین شب سال در شهرها و روستاهای مختلف لرستان با آیین ویژه‌ای همراه بوده که زیبایی آن را مضاعف کرده است.
در این شب ملاقات با خویشاوندان و دوستان، بزرگان فامیل به‌ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، رسیدگی به احوال نیازمندان به‌خصوص خویشاوندان نیازمند سفارش شده و تأکید شده در این شب ضمن خودداری از اسراف از این فرصت برای دیدار با یکدیگر، راز و نیاز و مناجات با خداوند متعال، خواندن قرآن و اشعار شاعران، بیان قصه به‌ویژه قصه‌های قرآنی و شاهنامه، هدیه دادن به دیگران به‌ویژه کودکان و نوجوانان، گوش دادن به خاطرات بزرگان فامیل، مطالعه کتب سودمند، بهره کافی برده شود، بنابراین می‌‌توان گفت که شب یلدا، بهانه‌ای برای دورهمی اعضای خانواده است که شاید مدت‌ها دورهمی نداشته‌اند.
بهزاد پاکدل، رئیس کانون آیین سنتی لرستان در گفت‌وگو با ایکنا در رابطه با آداب خاص مردم لرستان در شب یلدا، گفت: مردم لرستان به‌ویژه مناطق روستایی همان‌گونه که برای نوروز آیین و رسوم مختلفی دارند در شب یلدا نیز آیین دارند که البته برخی از آنها طی گذر زمان و تغییراتی که در سبک زندگی مردم و حتی سبک معماری خانه‌ها ایجاد شده به دست فراموشی سپرده شده است.
وی با تأکید بر اینکه «شب یلدا» یا «شب چله» یک اتفاق است که به طور مستقیم با جغرافیا، فضای آب و هوا و شب و روز در ارتباط است و نه تنها خرافی نیست، بلکه از واقعیت‌های علمی است، ادامه داد: مردم لرستان به دو چله به نام چله بزرگ و و چله کوچک معتقد هستند و بر این باور هستند که همه تحولات زمین گرما و سرما از روز اول چله و پایان چله شروع می‌شود.
مسئول انجمن هنرهای آیین‌های سنتی لرستان با بیان اینکه شب چله یک فرایند اقلیمی و علمی است بنابراین هر چه آگاهی مردم بیشتر می‌شد در واقع این آیین شکلی دیگر می‌گرفت، افزود: در خرم‌آباد «چله بزرگ» را چهل روز از اول دی‌ماه تا دهم بهمن‌ماه حساب می‌کنند و «چله کوچک» را بیست روز از دهم بهمن تا آخر بهمن‌ماه می‌دانند و اعتقاد دارند چله کوچک بسیار سردتر و پُرسوزتر از چله بزرگ است.
وی ادامه داد: مردم می‌گویند که چله کوچک گفته است اگر طول عمرم به اندازه عمر برادر بزرگم می‌بود دایا را در ورتاووه (نانوایی) و بچه را در گاوواره(گهواره) از سرما خشک می‌کردم و این در حالی است که در لرستان چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را «چارچار» نامیده‌اند بعد از چارچار نوبت «ششله» است.
پاکدل با اشاره به اینکه جمع شدن در کنار یکدیگر و در منزل بزرگ فامیل یکی از آداب این آیین سنتی در استان لرستان است که در دین اسلام نیز مورد تأکید قرار گرفته و از آن به‌عنوان «صله ارحام» یاد شده است، به رسم «کاسم‌سا» در لرستان و اینکه در مواقعی مانند شب چله فامیل دور هم جمع شده و هرکس هر چه داشت بر سر یک سفره مشترک می‌گذاشتند و همه از آن استفاده می‌کردند، اشاره کرد و گفت: در زمان‌های گذشته خانه‌ها به شکل مستقل نبود بلکه یک حیاط بود و هر خانواده در یک اتاق زندگی می‌کرد و شب چله که می‌رسید سفره آنها یکی می‌شد.
مسئول انجمن هنرهای آیین‌های سنتی لرستان در ادامه به رسمی تحت عنوان «شال دُر کردن» به این معنا که پسران نوجوان و جوان در شب چله یک شال یا گل‌بندی بلندی را از پشت بام خانه‌ها به پایین آویزان می‌کردند و با سر دادن جملاتی آهنگین به این مضمون «امشو اول قاره، خیر دِ هونت باوواره، نون و پنیر و شیره، کیخا حونت نمیره، چی‌یه به علی کوچگه بیاره» تقاضای تنقلات و آجیل شب چله را می‌کنند و صاحب خانه نیز مقداری از مواد خوراکی آن شب را به پر شال می‌بست و با تکان دادن شال اشاره می‌کرد که بالا بکشید.
وی از «گَنِم‌شیر» به عنوان یکی از مهمترین تنقلات شب یلدا در لرستان نام برد و افزود: قبل از فرا رسیدن شب یلدا زنان نوع مرغوبی از گندم را در شیر و نمک و زردچوبه می‌خوابانند و سپس خشک می‌کنند و یک روز به اول زمستان مانده گندم‌های آماده شده را روی آتش گرما می‌دهند سپس گندم برشته‌ها را با شاهدانه، کنجد، مغز گردو و کشمش و یا مویز مخلوط کرده برای شب چله آماده می‌کردند.
مسئول انجمن هنرهای آیین‌های سنتی لرستان با بیان اینکه از گذشته‌های دور غذای مردم لرستان در «شب چله» اغلب گوسفند و بوقلمون است که در سال‌های اخیر غذاهای دیگری از جمله انواع خورشت به آنها اضافه شده است، گفت: در این شب تنقلاتی مانند کشمش، اناردون، قلنگ، گندم شیر، گردو و بادام استفاده می‌شده و هنوز هم استفاده می‌شود.
انتهای پیام
