انسان از مسئولیت هوش مصنوعی شانه خالی نکند

به گزارش خبرنگار ایکنا، هادی اکبرزاده، رئیس اندیشکده علم صبح پنجشنبه ۱۸ آبان در نشست تخصصی «هوش مصنوعی و خلاقیت‌های انسانی»، با اشاره به آثار هوش مصنوعی در سبک زندگی گفت: آثار این فناوری به حدی است که صاحب‌نظران از آن با عنوان عصر نوین یاد می‌کنند؛ بنابراین در سند الگوی اسلامی ایرانی در افق ۵۰ ساله، ایران جزو ۵ کشور پیشرفته در تولید اندیشه هدف‌گذاری شده است و نمی‌توان نسبت به عصر نوین هوش مصنوعی بی‌توجه بود و یا آن را نادیده گرفت.

وی در ادامه به اشاره به دو رویکرد در حوزه هوش مصنوعی افزود: یکی از این رویکرد‌ها مربوط به توجه به کاربرد‌ها و مسائل فنی و تکمیلی است و رویکرد دوم پرداختن به نظریه‌های فلسفی و علوم انسانی را دربرمی‌گیرد و این نشست با رویکرد دوم به این فناوری توجه خواهد کرد.  

 

اکبرزاده ادامه داد: در رابطه با هوش مصنوعی سؤالات متعددی مطرح است و از جمله سؤال‌ها این است که آیا هوش مصنوعی مبانی فلسفی موجود را تحت تأثیر قرار خواهد داد؟ آیا قلمرو انسان و اختیارات او را کاهش می‌دهد؟ آیا هوش مصنوعی ارزش‌های اساسی نظیر آزادی، عدالت و ... را به مخاطره می‌اندازد؟ آیا هوش مصنوعی به ارزش‌های اخلاقی می‌افزاید و یا به آن پایبند است؟ و اینکه  نحوه تعامل انسان با هوش مصنوعی چگونه خواهد بود؟

 

صادق واعظ‌زاده، استاد دانشگاه تهران نیز در این نشست تخصصی با بیان اینکه ریشه بسیاری از مصیبت‌ها تهی شدن انسان از عقلانیت و انسانیت است، گفت: «چیرگی هوش مصنوعی بر انسان: امکان یا امتناع» پرسش جدیدی نیست و همواره به عنوان یک دغدغه مطرح بوده است و از طرفی هم هوش مصنوعی راه درازی برای تکامل در پیش دارد و پرسش‌هایی که امروزه در رابطه با آن مطرح می‌شود، اغلب در حوزه کاربرد‌های آن است.

وی با اشاره به اینکه هوش مصنوعی تنها گزینه حل مسائل در جهان امروز به شمار می‌رود، افزود: هوش مصنوعی با هم‌افزایی در فناوری‌های دیگر مانند رایانش عقلی، انتقال داده صحیح، اینترنت اشیا و محاسبات کوانتومی ارتباط متقابل دارد و همین رویکرد حل مسائل، موجب شده است، مخاطرات این حوزه فناوری بیشتر مطرح شود، به طوری که چند ماه پیش، گروه بزرگی از محققان و صاحبان کسب و کار‌های هوش مصنوعی در سلامت، بار دیگر این سؤال اساسی را مطرح کردند. همچنین در روز‌های پیش، نشست بین‌المللی برگزار شد که از این فناوری با عنوان بزرگتری تهدید برای بشریت و مخرب‌ترین نیرو در تاریخ بشری یاد کردند.

 

واعظ‌زاده تصریح کرد: اگر پاسخ چیرگی هوش مصنوعی بر انسان قطعی و مثبت باشد، باید دید آیا حکمرانی جدیدی ایجاد خواهد شد یا خیر؛ بنابراین برای اینکه نقطه پایانی بر این سؤال گذاشته شود، نیاز به پاسخ نظری است. استناد به تمایز عقل در انسان وجود دارد، اما در هوش مصنوعی این طور نیست و از این لحاظ چیرگی هوش مصنوعی بر انسان ممکن نیست. هوش مصنوعی مصداق فناوری است و ارائه پاسخ صحیح در این زمینه مستلزم شناسایی آن است، چون حقیقت هوش مصنوعی، همان حقیقت فناوری است.

 

این استاد دانشگاه افزود: فناوری و تکنولوژی چارچوب ذهنی است که بر اساس آن طبیعت به عنوان یک منبع عظیم انرژی برای استخراج و بهره‌برداری است و در مسیر بهره‌برداری از طبیعت خشونت و تعرض به طبیعت اعمال می‌شود؛ بنابراین هوش مصنوعی مستقل نیست و با عامل خود که ماشین یا سامانه هوشمند است، ارتباط دارد و در آن صورت با انسان قابل مقایسه بوده و باید با عامل خود همیشه همراه باشد. اینکه آیا هوش مصنوعی و عامل آن ذاتاً همواره با هم هستند؟ اگر به جایی رسید که هوش مصنوعی بر هوش خود بیفزاید، باز هم ماشین بدون هوش ممکن نیست و میان آن‌ها گسستگی وجود دارد.

 

واعظ زاده با بیان اینکه هوش ذاتی انسان است و ترکیب هوش و انسان ترکیب ذاتی محسوب می‌شود، بیان کرد: یک اصل فلسفی داریم که آنچه از پراکندگی درونی دورتر است، کامل‌تر است. آنچه در درون خود پراکندگی و گسستگی دارد، دچار چالش می‌شود. در واقع هوش مصنوعی و انسان یک ترکیب حقیقی و جدایی‌ناپذیر هستند، اما هر آنچه از درون دچار پراکندگی باشد، در چالش با دیگران نابود خواهد شد.   

 

وی با اشاره به چالش‌های نظری و اخلاقی در هوش مصنوعی گفت: اصلی‌ترین مسئله چارچوب نظری این است که انسان مسلط بر هوش مصنوعی بوده و در این زمینه تردیدی نیست و در حوزه اخلاقی نیز اولین اصل این است که انسان مسئولیت هوش مصنوعی را بپذیرد و از مسئولیت آن شانه خالی نکند، بنابراین باید چارچوب نظری و الزام آن را بشناسند و مسئولیت هر دو برعهده انسان است.

 

به گفته این استاد دانشگاه تهران، تکنولوژی فقط مولفه فیزیکی و شناختی ندارد، بلکه مؤلفه معنوی هم دارد؛ بنابراین باید چارچوب عقلانی را تعریف کنیم و به توافق برسیم. همچنین هوش مصنوعی باید این گزینه را به کاربر بدهد که در انتخاب داده‎هایی که شبکه عصبی را آموزش می‌دهد اختیار انتخاب داشته باشد. مسئولیت را بپذیرد، یعنی اینکه داده‌ها را از چه کسی می‌گیرد، اهمیت دارد و یا اینکه سامانه هوش مصنوعی با کدام گزینه آموزش یافته است، حائز اهمیت است.

 

وی در پایان تصریح کرد: پاسخ نظری به پرسش «امکان یا امتناع چیرگی هوش مصنوعی بر انسان» ضروری است و یک پاسخ نظری بر وجود عقل و برتری آن بر هوش استدلال می‌کند. بر این اساس، چیرگی هوش مصنوعی بر انسان ممتنع است و این استدلال باوجود محکم بودن آن در نحله‌هایی از فلسفه اروپایی و فلسفه اسلامی ایرانی، با توسعه یادگیری عمیق در هوش مصنوعی در معرض نقد قرار گرفته است.