واکنش امیرالمؤمنین(ع) به ستایش‌گویی‌ها + فیلم

 

در فرازی از خطبه 193 نهج‌البلاغه، حضرت امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: «إِذَا زُكِّيَ أَحَدٌ مِنْهُمْ خَافَ مِمَّا يُقَالُ‌ لَهُ‌ فَيَقُولُ أَنَا عْلَمُ بِنَفْسِي مِنْ غَيْرِي وَ رَبِّي أَعْلَمُ بِي مِنِّي بِنَفْسِي اللَّهُمَّ لَا تُؤَاخِذْنِي بِمَا يَقُولُونَ وَ اجْعَلْنِي أَفْضَلَ مِمَّا يَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لِي مَا لَا يَعْلَمُونَ» یعنی اگر کسی از پارسایان مورد ستایش قرار بگیرد و به پاکی ستوده شود بیم و خوف بر او مستولی می‌شود و از آن سخنان ستایشگرانه‌ای که به او گفته می‌شود می‌ترسد پس می‌گوید من خودم را بهتر و بیشتر از دیگران می‌شناسم و خداوند، من را بهتر از من می‌شناسد بنابراین خدایا من را به خاطر آنچه می‌گویند مؤاخذه نکن و من را بهتر از آنچه می‌پندارند قرار ده و بر من آنچه را که نمی‌دانند، ببخشای.

 

امیرالمؤمنین(ع) در اینجا به یک نکته مهم در رفتار اجتماعی متقین یا رفتار اجتماعی مبتنی بر تقوا اشاره می‌کنند. یکی از آفات رفتار اجتماعی در همه جوامع بشری ستایش‌هایی است که گاهی رنگ تملق و مجیزگویی به خود می‌گیرد. در اینجا حضرت امیرالمؤمنین(ع) راجع به ستایش‌های حقیقی و واقعی سخن گفته‌اند. گاهی یک شخص خوب و خیّر و با تقوا مورد ستایش قرار می‌گیرد که وی چنین واکنشی نشان می‌دهد اما مجیزگویی‌های غیرحقیقی و غیرواقعی که دیگر مصیبت است و هم گوینده و هم شنونده را گرفتار گناه کبیره می‌کند.

 

اما از آنجایی که ممکن است این ستایش شنیدن‌ها نوعی غرور و خودشیفتگی و خود بزرگ‌‌ بینی در انسان ایجاد کند حتی اگر انسان متقی باشد بنابراین تعامل و واکنش‌دهی صحیح با این ستایش شنیدن‌ها حائز اهمیت بسیار زیادی است. آنچه که امیرالمؤمنین(ع) توصیه فرموده‌اند این است که مبادا غره شوید بلکه باید ظرفیت و جنبه داشته باشید. 

 

متأسفانه یکی از مهم‌ترین عوامل فاسدسازی درونی انسان‌ها همین ستایش‌ها، مجیزگویی‌ها و بزرگ کردن‌های به حق یا ناحق است لذا خود امیرالمؤمنین(ع) هرگاه مورد ستایش قرار می‌گرفتند به آن واکنش نشان می‌دادند. ایشان روز اولی که حکومت را در دست گرفتند با مردم اتمام حجت کردند و فرمودند ای مردم با من همانند جباران، فرعون‌ها، نمرودها و قیصرها سخن نگویید و القابی که برای شاهان و سلاطین به کار می‌بردند را حق ندارید برای من به کار ببرید و اگر می‌خواهید علی را بزرگ کنید وی را بنده خدا بخوانید.

 

هرکس زبان به ستایش امیرالمؤمنین(ع) می‌گشود او همانی می‌گفت که به مؤمنین و متقین توصیه کرده است که خدایا من خدا را بهتر از اینان می‌شناسم و تو من را بهتر از خودم می‌شناسی لذا من را به خاطر ستایش دیگران مؤاخذه نکن. این یکی از مکانیزم‌های اساسی حفظ خویشتن در برابر آفت اجتماعی ستایش و مجیز گفتن و تملق‌های اجتماعی است.