İnsan değeri nasıl belirlenir?

Eğitim yöntemleri ve ilkeleri hakkında yazılan kitaplar incelendiğinde çok sayıda eğitim yöntemi görülür. İnsan üzerindeki etkisinin derinliğini bilmek için bu yöntemlerden her birini denemek çok önemlidir.

Bireyleri test etmek, eğitim yöntemlerinden biridir. Bu yöntemde eğitimci, öğrenciyi veya kursiyeri değerini ve niteliklerini gösterebileceği bir duruma sokar. Ulu’l-Azm peygamberlerinden biri olan Hz İbrahim (a.s) bu yöntemi kullanmış olup Allah Kur’an-ı Kerim’de bundan bahsetmiştir.

Bireyin batınının halis olması için onu imtihandan geçirmek en iyi eğitim yöntemlerinden biridir. Allah Kur’an’da insanları imtihan edeceğinin sözünü vermiştir. Sınamak ve testten geçirmek insanın batınını temizlediği için diğer eğitim yöntemleriyle kıyaslanamaz. Elbette  vaaz, nasihat vb. ile insanlar sorgulanamaz. Örneğin, insanlar sürücü olmak için trafik kurallarını öğrenmeli ve bununla ilgili kitabı okumalıdırlar ama bu yeterli değildir. Ne kadar çok araba kullanır ve kendilerini test ederlerse bu alandaki sorunlarını öğrenir ve üstesinden gelirler.

Kur’an-ı Kerim’de , oğlunu imtihan eden bir baba olarak Hz. İbrahim’in (a.s) hikayesi şöyle anlatılır:

“Çocuk, babasıyla beraber iş güç tutacak yaşa gelince babası ona, “Yavrucuğum” dedi, “Rüyamda seni kurban ettiğimi gördüm; düşün bakalım sen bu işe ne diyeceksin?” Dedi ki: “Babacığım! Sana buyurulanı yap; inşaallah beni sabredenlerden biri olarak bulacaksın.” (Sâffât:102)

Bu ayette İbrahim'in oğlu İsmail’den  görüş istemesinin sebebini açıklamak çok önemlidir. Bunun iki sebebi olabilir: 1- Meşveret 2- İmtihan

Açıktır ki Allah’ın kesin olarak emrettiği konularda istişarenin gerçeklemesi sözkonusu değildir. İkincisine gelince Kur’an tefsirlerinde şu açıklamalar yer alır:

Allame Tabatabai El Mizan tefsirinde bu ayetle ilgili olarak şöyle yazar: “terâ” kelimesi burada “görüyorsun “ anlamında değil “bu konuda görüşün nedir?” anlamındadır. Hz İbrahim (a.s), tepkisinin ne olduğunu görmek için oğlunu test etti.

Esna Aşri tefsirini okuyoruz: burada Hz İbrahim istişare için değil Hz İsmail’in bu büyük imtihanda sabredip sebat mı göstereceğini yoksa zayıf mı kalacağını öğrenmek için görüşünü sormuştur.

Hz İsmail bu imtihandan başarıyla çıkarak Allah’ın emrine uygun hareket etmiş, O’nun emrine teslim olmuştur.