Hz. İbrahim’in eğitim yönteminde alışkanlıkların değişmesi

İlâhi peygamberlerin eğitim şekillerini birbirinden ayıran özellikleri bulunmakta olup Hz. İbrahim’in kavminin bazı çirkin alışkanlıklarını değiştirme ve onun yerine güzel alışkanlıkları yerleştirmek için çabası ve bu alandaki çalışma yöntemi ilginçtir.

İnsanın mutluluğuna giden yolda alışkanlıkların oluşturulması veya değiştirilmesi etkili eğitim yollarından biridir. Alışkanlıklar insan davranışının kalıplarıdır. Belli bir davranışın aynı bağlamda tutarlı bir şekilde tekrarı sonucu oluşurlar.

Alışkanlıklar, kişinin eğitimine ve büyümesine yardımcı olabilecek en iyi araçlardan biri olarak kabul edilebilir. İnsanın yararlı olmayan faaliyetlerden vazgeçmesine ve bunun yerine zamanını yararlı şeylere harcamasına yardımcı olur.

Allah’ın Peygamberlerinden biri olan Hz. İbrahim kavminin kötü alışkanlıklarını değiştirerek iyi alışkanlıklar edinmesi için çaba sarfetmiştir. Aşağıda buna birkaç örnek verilmiştir:

1- Puta tapma alışkanlığını değiştirmek

Hz. İbrahim’in kavminin putperestliğinin haklı bir nedeni yoktu ve onlar sadece sürekli olarak mantıksız bir eylemi tekrarlıyorlardı. Genellikle başkalarını taklit eden insanlar, inançları hakkında derin bir bilgiye sahip değildir ve onları mantıklı bir şekilde savunamazlar. Kur’an-ı Kerim’e göre Hz. İbrahim böyle insanlarla karşılaşarak bunu deneyimlemiştir. Hz. İbrahim İbrahim (a.s.), putperestlerin geleneğini yalanlayıp onları ve atalarını apaçık bir sapıklıkla tanıtınca, onlar da cevap verdiler: “Onlar da, “Bize gerçeği mi getirdin, yoksa bizimle oyun mu oynuyorsun?” diye sordular. (Enbiyâ:55)

Hz. İbrahim bunu duyduğu zaman aralarındaki bu alışkanlığı değiştirmek için kararlı bir şekilde tevhid ile ilgili sözlerini tekrarlar. İbrâhim şöyle cevap verdi: “Hayır, sizin rabbiniz, göklerin ve yerin rabbidir; onları O yaratmıştır; ben de bunu ikrar edenlerdenim.” (Enbiyâ:56)

2- İyilik yapma alışkanlığını kazandırmak

Enbiyâ suresi 73. Ayeti:” Onları, emrimiz uyarınca doğru yolu gösteren önderler yaptık ve kendilerine hayırlı işler yapmayı, namaz kılıp zekât vermeyi vahyettik. Onlar, bize hep kulluk ettiler.”

Bu ayette Hz. İbrahim, İshak ve Yakup için “ibadet edenler” kelimesi kullanılmıştır. Kur’an-ı Kerim’de kullanılan bu kelimenin kullanılması alışkanlığın tekrar edilen davranışın sonucunda oluştuğunu göstermektedir.