هوش مصنوعی؛ تهدید یا فرصت برای کودکان و نوجوانان؟

سجاد تاج‌الدینی، پژوهشگر حوزه علوم جنایی در یادداشتی که د  اختیار ایکنای هرمزگان گذاشته، به نقش هوش مصنوعی در افزایش یا کاهش جرایم کودکان و نوجوانان پرداخته است.

متن یادداشت به شرح زیر است: 

هوش مصنوعی در سال‌های اخیر به شکل گسترده‌ای در زندگی روزمره انسان‌ها نفوذ کرده و کودکان و نوجوانان بیش از هر زمان دیگری با این فناوری در تعامل هستند. در این میان، نحوه استفاده از هوش مصنوعی و مدیریت آن توسط خانواده‌ها و نهادهای قانونی، می‌تواند تعیین‌کننده باشد که این فناوری به کاهش یا افزایش جرایم منجر شود.

از یک سو، هوش مصنوعی می‌تواند ابزار مؤثری برای پیشگیری از بزهکاری کودکان و نوجوانان باشد. برای مثال، سیستم‌های تحلیل داده و الگوریتم‌های پیش‌بینی جرم می‌توانند رفتارهای پرخطر را شناسایی کرده و از طریق مداخله‌های زودهنگام، از ارتکاب جرم جلوگیری کنند. همچنین، ربات‌های آموزشی و مشاوره‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند به نوجوانان در حل مشکلات روانی، خانوادگی و اجتماعی کمک کنند، عواملی که اغلب در بزهکاری این گروه سنی نقش دارند.

بااین‌حال، این پژوهشگر حقوق کیفری هشدار داد که استفاده نادرست از هوش مصنوعی می‌تواند زمینه‌ساز افزایش جرایم نیز باشد.

یکی از تهدیدهای جدی، دسترسی آسان کودکان و نوجوانان به محتوای نامناسب یا غیر قانونی از طریق الگوریتم‌های هوش مصنوعی است. بسیاری از پلتفرم‌های هوشمند، محتوا را بر اساس علایق کاربران پیشنهاد می‌دهند، اما در مواردی، این پیشنهادها می‌توانند به سمت محتواهای خشونت‌آمیز، مجرمانه یا آسیب‌زا سوق پیدا کنند. علاوه بر این، چت‌بات‌های هوش مصنوعی و فضاهای مجازی تحت مدیریت الگوریتم‌ها، می‌توانند کودکان را در معرض سوءاستفاده‌های سایبری، کلاهبرداری یا حتی عضوگیری در باندهای مجرمانه قرار دهند.

نبود نظارت کافی بر ابزارهای هوش مصنوعی، یکی از چالش‌های اصلی در این حوزه است.

درحالی‌که برخی کشورها قوانینی را برای کنترل تأثیرات هوش مصنوعی بر کودکان تدوین کرده‌اند، در ایران هنوز چارچوب مشخص و جامعی برای نظارت بر این فناوری در حوزه کودکان و نوجوانان وجود ندارد. این امر می‌تواند باعث شود که کودکان در برابر تأثیرات منفی آن بی‌دفاع باقی بمانند.

برای‌ آنکه هوش مصنوعی به ابزاری برای کاهش جرایم در میان کودکان و نوجوانان تبدیل شود، باید اقدامات زیر انجام شود: 

1. ایجاد قوانین و مقررات برای نظارت بر نحوه دسترسی کودکان به پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی.
2. آموزش خانواده‌ها و مربیان برای استفاده صحیح از فناوری و آگاهی‌بخشی درباره تهدیدهای احتمالی.
3. به‌کارگیری هوش مصنوعی در سیستم‌های پیشگیری از جرم، از جمله تحلیل داده‌های رفتاری کودکان برای شناسایی عوامل خطر و مداخله زودهنگام.
4. توسعه ابزارهای بومی مبتنی بر هوش مصنوعی که متناسب بافرهنگ و نیازهای کودکان و نوجوانان ایرانی طراحی شده باشند.

هوش مصنوعی می‌تواند هم به کاهش و هم به افزایش جرایم کودکان و نوجوانان منجر شود. تفاوت این دو مسیر، در نحوه مدیریت و نظارت بر این فناوری است.