61 سال عاشقی و خدمت پیرغلام هرمزگانی در مکتب امام حسین(ع)

به گزارش ایکنا از هرمزگان، «غلام پورعبداللهی» پیرغلام، پیشکسوت مداحی و کارشناس سنت‌ها و آیین‌های هرمزگان متولد مردادماه 1328 و اهل بندرعباس است، وی بازنشسته اداره آموزش و پرورش است و هم‌اکنون به عنوان مسئول اصلاح نسخ تعزیه‌خوانی در سازمان تبلیغات اسلامی و کمیسیون اصلاح نسخ فعالیت می‌کند. او جانباز و ایثارگر دوره دفاع مقدس بوده و در کسوت روحانی عتبات عالیات 104 بار در خدمت زائران حسینی و 17 بار در خدمت زائران حرم حضرت زینب(س) بوده است. همچنین او دارنده نشان مداح و شاعر آئینی و کد مداحی برتر در استان هرمزگان است. در ادامه گفت‌وگوی ایکنا با این پیرغلام هرمزگانی را می‌خوانید:

غلام پورعبداللهی در پاسخ به سؤال خبرنگار ایکنا مبنی بر اینکه «کودکی‌تان در چه فضایی سپری شد و نقش خانواده در ایجاد علاقه و همراهی در این مسیر چه بود؟»، اظهار کرد: دوران کودکی را در خانواده‌ای مذهبی سپری کردم، منزل ما در نزدیکی حسینیه امام صادق(ع)، منبر کرتی سابق واقع در خیابان سازمان فعلی قرار داشت. با همراهی مادرم که مرا به آنجا هدایت می‌کرد و از مسئولین حسینیه اجازه نوحه‌خوانی مرا می‌گرفت، علاقه  در من ایجاد شد و با وجود سن کم در قالب شبیه‌خوانی، نسخه طفلان حضرت زینب(س) و طفلان مسلم را می‌خواندم.

وی افزود: با نوشتن نوحه‌ها و خرید کتاب طوفان البکاء و طریق البکاء به مداحی و روضه‌خوانی روی آوردم. اولین نوحه‌ای که خواندم «ای هم‌سفر زینب رفتیم خداحافظ» بود و اولین بار در سن 12 سالگی  در روز عاشورا در منبری واقع در محله سید کامل  بندرعباس روضه‌خوانی کردم. به جهت علاقه وافری که به مداحی داشتم، سبک‌ها را از نوحه‌خوانان و مداحان تقلید می‌کردم.

این پیرغلام و مداح پیشکسوت با اشاره به حمایت‌های معنوی و مادی مادرش در کودکی، تصریح کرد: در آن زمان در بندرعباس کتاب‌فروشی نبود، مادرم از طریق «حاج قربانعلی معماری» کتاب‌های خزائن الاشعار، خزینه الاشعار و کلیات جودی را برایم تهیه کرد. همچنین از مرحوم کربلایی «زینل عطایی» که هرساله به قم می‌رفت می‌خواست تا کتاب‌هایی مثل روضه الشهدا را با خود بیاورد. باید گفت که از همان 12 سالگی با امام حسین(ع) آشنا شدم و اکنون 61 سال است که عاشق حسینم.

61 سال خدمت به امام حسین(ع)

وی درباره نحوه آموختن مداحی خود، عنوان کرد: خداوند استعدادی ذاتی به من داده بود، پای هر منبری که می‌نشستم تمام مطالب را در ذهن ثبت و ضبط و پس از بازگشت به خانه آن‌ها را بازگو، یادداشت و تکرار می‌کردم. به دلیل علاقه زیادی که به روضه‌خوانی سنتی و تعزیه‌خوانی داشتم، سبک‌ها را نه‌تنها فرا گرفتم بلکه به دیگران هم آموزش می‌دادم که ثمره آن تربیت دو فرزندم دانیال و میثم است که هر دو از مداحان استان هستند.

پور عبداللهی با اشاره به اینکه 61 سال از خدمتش به امام حسین(ع) می‌گذرد در خصوص سابقه فعالیتش، عنوان کرد: در سال‌های 49 تا 51 که دوره خدمت نظام‌وظیفه را در روستای ملک‌آباد و دهشتران شهربابک می‌گذراندم، علاوه بر روضه‌خوانی به شغل معلمی هم مشغول بودم و در سال‌های 51 تا 55 در روستای کروئیه از توابع رویدر شهرستان بندر خمیر استان هرمزگان خدمت می‌کردم و در ایام سوگواری اباعبدالله(ع) به روستای بناب رفته و روضه‌خوان آنجا بودم.

وی ادامه داد: پس از آن به مدت 5 سال مدیریت دبستانی در روستای لشتغان بندر خمیر و دو سال در مرکز دهستان سیاهو، نمایندگی آموزش و پروش را بر عهده داشتم که هم‌زمان در آن مناطق روضه‌خوانی می‌کردم و تا پایان خدمتم در آموزش و پرورش در شهرها و مناطق مختلفی ازجمله بندرعباس، قشم، رودان، میناب و در استان کرمان و فارس به نوحه‌خوانی می‌پرداختم. پس از بازنشستگی در سال 1380 به امارات متحده عربی جهت تبلیغ دعوت شدم و در اداره اوقاف  و امور خیریه جعفریه به مدت 7 سال، علاوه بر روضه‌خوانی  مسئول نماز و تلقین شیعیان در آنجا بودم. در حسینیه‌های ملادرویش، ملالنگو، فاطمه بندری، حاج عاشور، ملا درک، حاج محمود و کربلایی محمد عماره‌ای افتخار روضه‌خوانی دارم.

پیرغلام اهل بیت(ع) با اشاره به تأثیری که خدمتگزاری به امام حسین(ع) در زندگی او داشته است، افزود: رسول خدا فرمود: «برای شهادت حسین (ع)حرارت و گرمایی در دل‌های مؤمنان است که هرگز سرد و خاموش نمی‌شود». از آن روزی که حسین(ع) را شناختم زندگانی من دگرگون شد، چه گره‌هایی که در زندگی‌ام هرگز به دست کسی باز نمی‌شد اما با توسل به خاندان با کرامت رسول خدا(ص) گشوده شد. این عزت روزافزون از برکت وجود این خاندان نصیب من شده است.

عوامل مؤثر در موفقیت یک مداح اهل بیت(ع)

وی با اشاره به عواملی که در موفقیت یک مداح مؤثرند، بیان کرد: مداح باید اهل مطالعه، تدبر، تفکر، اندیشه و آگاه باشد و از بازگویی مطالب کذب و پرگویی بپرهیزد، ایجاز و اطناب کلام را رعایت کند، با نام خدا مطلب را آغاز و مقدمه، اوج و فرود را بداند، اهل مجلس را بشناسد و در انتخاب موضوع دقت کند، موقعیت‌شناس بوده و واجبی را فدای مستحبی نکند.

پورعبداللهی ادامه داد: یک مداح اهل بیت(ع) باید به وعده‌ای که به مردم می‌دهد عمل و رعایت حال مستمعین را در نظر داشته باشد، اصول مداحی را رعایت کند و به آراستگی ظاهری و باطنی خود توجه داشته باشد، فرستادن درود و صلوات بر پیامبر (ص) را از یاد نبرد و برای فرج امام عصر (عج) دعا و در پایان در حق حاضرین دعا کند.

این پیرغلام هرمزگانی با بیان اینکه در گذشته در شهر بندرعباس جمعیت کم و هیئت‌های انگشت‌شماری وجود داشت، به شرح تفاوت‌ها و تغییراتی که از آن دوران تاکنون رخ داده پرداخت و افزود: در گذشته حسینیه‌ها همان پایگاه هیئت‌ها بودند و آمارشان کم بود. شب‌های دوشنبه و جمعه ذاکران خاص حضور یافته و با چاووش‌خوانی و خواندن چند نوحه به سینه‌زنی پرداخته و با آداب خاصی ذکر می‌گفتند. در ادامه با وجود نبودن بلندگو و برق با ذکر صلوات شخصی بر منبر می‌نشستند و بر اساس کتاب انوار المجالس و روضه الشهدا روضه‌خوانی می‌کردند.

وی اضافه کرد: در ایام محرم و صفر و چند شب از ماه رمضان که به محرم بزرگ مشهور بود حسینیه‌ها حال و هوای دیگری پیدا می‌کردند و توجه ویژه‌ای به شبیه‌خوانی داشتند. عصرها و شب‌ها گردهمایی هیئت‌ها در مرکز امامزاده شاه محمدتقی برپا و با دعوت «حاج مشیر دوانی» از روحانیون برجسته نجف، مجلس روضه‌خوانی برگزار می‌شد. همچنین مسجد کوفه و مسجد مُغی واقع در پشت حوزه علمیه که مرحوم شیخ عزیز منبر می‌رفت و دیگری مسجدی در کارگزاری که معروف به مسجد یزدی‌ها بود و مراسمات در آنجا برگزار می‌شد که هم‌اکنون معروف به مسجد علی ابن ابیطالب(ع) است.

حسینیه‌های تاریخی شهر بندرعباس

کارشناس سنت‌ها و آئین‌های هرمزگان با اشاره به 4 حسینیه مطرح در گذشته شهر بندرعباس که تاریخچه بسیار قدیمی دارند، اظهار کرد: «حسینیه حیدرآبادی‌ها» منبر توی شهر یا منبر دوازده امام که از 12 علم برخوردار بود، «حسینیه کرتی» به نام امام صادق(ع) که هم سینه‌زن داشت و هم شبیه‌خوانی در آن انجام می‌شد، «حسینیه پشت شهر» که دارای هیئتی قوی بود و روضه‌خوانی و شبیه‌خوانی در آن بر پا می‌شد و «حسینیه سرریگ» از حسینیه‌های مطرح شهر به شمار می‌رفتند.

وی تصریح کرد: هر 4 گروه هیئت حاضر در حسینیه‌ها، روز عاشورا در مسجد شاه محمدتقی گرد هم می‌آمدند و به صورت دسته‌ای و هرکدام در این فضا یک نوحه واحد کمری می‌خواندند و درنهایت مسجد را ترک می‌کردند. اما امروز الحمدالله با رشد جمعیت، شهر دارای 80 حسینیه و بیش از 120 مسجد است و تعداد بسیاری هیئت موقت که در ایام دهه اول محرم فعالیت می‌کنند.

پورعبداللهی با بیان اینکه مردم به مداح با دید دیگری نگاه می‌کنند و او را به امام حسین(ع) نزدیک می‌دانند از این جهت باید خود را بشناسد، به ذکر خاطره‌ای پرداخت و افزود: در سال 1393 به عنوان پیرغلام به همراه پیرغلامانی از استان هرمزگان که سالیان سال گام در این وادی نهاده بودند هم‌سفر شدیم، زمستان بود و برف بر پهنای زمین می‌بارید. از تهران با اتوبوس راهی همدان شده، در آنجا با استقبال جمعیت زیادی که برای استقبال از پیرغلامان آمده بودند مواجه شدیم و صحنه جالبی را خلق کردند، آن‌ها دست بر عبای پیرغلامان کشیده و بر روی خود می‌گذاشتند.

وی ادامه داد: در سمیناری در جمع بیش از 700 پیرغلام شرکت کردم و در آزمونی که با حضور مرحوم آهی برگزار شد در میان تعداد زیادی شرکت‌کننده موفق به کسب مقام هفتم شدم و توسط آقای ضرغامی از ما تجلیل به عمل آمد و هدیه‌ای دریافت کردیم. همچنین در فضای دیگری به جهت تهیه کتاب پیرغلامان و مداحان حسینی،  مصاحبه‌ای صورت گرفت و با حضور در بندرعباس پیرامون پیرغلامان نمونه و زندگی‌نامه‌ام برنامه‌ای تهیه شد.

ضرورت آموزش مداحی به جوانان و محبان اهل بیت(ع)

این پیرغلام هرمزگانی تصریح کرد: امام صادق (ع) فرمودند: «هر چیزی ذکاتی دارد و ذکات علم آموختن آن به اهلش است» از این رو پیرغلامان باید این موضوع را وظیفه اصلی خود بدانند. امروز افتخار این را دارم که به نوبه خودم با برگزاری کلاس‌های اصول مداحی و آموزش این تکلیف را انجام داده‌ام، ضمن آنکه این مسئله را در ابتدا با آموزش به فرزندانم شروع کردم. در طی مدتی که در امارات متحده حضور داشتم نیز سعی کردم علم خود را مخفی نکرده و اصول نوحه‌خوانی، آواها و نواها را به دیگران بیاموزم.

وی بیان کرد: جوانان علاقه‌مندی که می‌خواهند در این وادی پا بگذارند بهتر آن است که اولین مداحان را بشناسند و از آنان پیروی کنند. اولین روضه‌خوان و مداح امام حسین(ع)  حضرت جبرئیل بود که برای حضرت آدم هم روضه‌ خواند، دومین روضه‌خوان حضرت زینب (س) در کنار نعش برادر در قتلگاه و در مسجد شام بود، و سومین نفر امام سجاد(ع) در روز اربعین و دیگری جابر ابن عبدالله انصاری بود.

مهم‌ترین ویژگی‌های یک مداح اهل بیت(ع)

این مداح اهل بیت(ع) داشتن اعتماد به نفس، متواضع و باسخاوت بودن، اخلاص در عمل، وقت‌شناسی و انجام فرایض دینی و ... را ازجمله ویژگی‌های یک مداح دانست و اظهار کرد: مداح اهل بیت(ع) باید روحیه انتقادپذیری داشته و گفتار و عملش یکی باشد، در عین حال در حفظ و تقویت حنجره‌اش بکوشد، واژه‌ها را بشناسد، تفاوت زبان حال و زبان قال، مرثیه و نوحه و فرق ذاکر و واعظ را بداند، از یکنواختی در چهره و صدا پرهیز  و سبک خاصی را دنبال کند و در خواندن مجلس داری کرده، اسامی بزرگان را با احترام بخواند و خونسردی خود را حفظ کند.

وی در پایان یادآور شد: با توفیق الهی و عنایات حضرت بقیه‌الله در طول مدت عمر تاکنون، در کنار روضه‌خوانی و مداحی، موفق به نگاشتن چندین کتاب ازجمله «رد پای ایرانیان در انقلاب عاشورای حسینی»، «عزاداری و عزاداران در بندرعباس»، «نوحه‌های بندری»، «تحریفات در تعزیه‌خوانی»، «ایران قبل از اسلام»، «کشکول ملا غلام»، «آداب مداحی و روضه‌خوانی»، «مقتل از کوفه تا شام»، «ره‌توشه آخرت» در دو جلد، «جغرافیای کربلا»، «درس‌هایی از عاشورا در اربعین» و همچنین 26 عنوان کتاب دیگر شده‌ام که از میان آن‌ها تنها یک کتاب به نام «ره‌توشه آخرت» با همت دکتر «رضا کریم‌آبادی» به چاپ رسیده و توسط نماینده ولی‌فقیه رونمایی شده است. امیدوارم روزی بتوانم  همه کتاب‌هایم را چاپ و در اختیار عاشقان و ارادتمندان به خاندان عصمت و طهارت قرار دهم.