مسائل فرهنگی و اقتصادی از عوامل ازدواج‌هراسی در بین جوانان است

سیده نرجس زمانی دکترای تخصصی روانشناسی عمومی، درمانگر، مدرس دانشگاه و عضو سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، در حاشیه  نشست تخصصی ازدواج‌هراسی که به همت کانون برهان سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی هرمزگان و به مناسبت روز ملی جمعیت برگزار شد؛ در گفت‌وگو با ایکنا از هرمزگان، اظهار کرد: طبق مقیاس رویدادهای استرس آمیز هولمز و راهه از روانشناسان بزرگ،  فوت همسر و طلاق جزء مواردی محسوب می‌شوند که بیشترین استرس را ایجاد می‌کنند و این نشان‌دهنده این است که ازدواج و کیفیت آن می‌تواند در بقیه جوانب زندگی تعیین کننده باشد، پس بود یا نبود همسر هر دو زمینه‌ساز استرس در افراد است.

وی ازدواج مناسب که فرد از آن رضایت داشته باشد را یکی از آیتم‌های مهم کیفیت زندگی برشمرد و عنوان کرد: در کشورهایی که فرهنگ متفاوتی نسبت به ما دارند و سبک ازدواج مجردی پذیرفته شده است، ازدواج به تنهایی تعیین کننده در کیفیت زندگی نیست اما در کشور ما ازدواج یکی از موارد خیلی مهم تعیین کیفیت زندگی یک فرد محسوب می‌شود.

این روانشناس و درمانگر ادامه داد: در کشور ما هرچند فرد از لحاظ سطح اقتصادی، اجتماعی و تحصیلات در شرایط قابل قبولی باشد و دارای بلوغ روانی کامل و استقلال فکری باشد اما در صورت مجرد بودن آن را فردی ناقص می‌دانند که نشان از اهمیت موضوع ازدواج در نزد ما دارد.

زمانی اضافه کرد: طبق فرهنگ غالب جامعه و دستورات دینی  ما، شخصی که متأهل است انسان کاملی به حساب می‌آید و بزرگ جلوه دادن این مسئله برای افراد استرس و ترس ایجاد می‌کند.  تا آنجا که خوشبختی را تنها در قالب ازدواج موفق می‌بینند و به این صورت می‌خواهند خود را از حاشیه‌ها، قضاوت‌ها و برچسب‌های احتمالی در امان بدارند. این استرس موجب می‌شود اگر ازدواج نافرجامی رقم خورد فرد خود را بازنده بداند که تمام هویتش زیر سال رفته و جدایی را لکه ننگی در کارنامه خود تصور کند.

وی به کاهش میل ازدواج در بین جوانان اشاره کرد و گفت: دلایل مختلفی در خصوص بی‌علاقگی و اجتناب از ازدواج دخیل است اما سهمی از این جریان درواقع تابعی از آن دلایل نیست  و افرادی هستند که به‌رغم دارا بودن شرایط کامل ازدواج از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و سنی از آن اجتناب می‌ورزند؛ بنابراین دلایلی جدا از شرایط فردی در این موضوع تأثیرگذار است.

زمانی تصریح کرد:  افراد به جای پرداختن به مسائل کم‌اهمیت باید به شناخت  طرف مقابل توجه کنند و بر اساس امکانات و توانمندی‌ها از طرف مقابل انتظار و توقع داشته باشند. خانم‌ها صرفاً به دنبال یافتن تکیه‌گاه و پشتوانه نباشند و آقایان هم زیبایی بصری صرف را ملاک انتخاب خود قرار ندهند. ابتدا به نواقص و خواسته‌های فردی خود پی برده و با توجه به آن انتخاب واقع‌بینانه  داشته باشند.

این مشاور و درمانگر ازدواج را یک پیمان و تعهد خواند و اظهار کرد: ازدواج با هدف تشکیل خانواده طبق قانون و شرع اتفاق می‌افتد که دو طرف تلاش دارند در کنار هم به اهدافشان برسند و این تعهد موجب آن خواهد شد تا هنگامی‌که در کنار هم هستند موظف باشند از این پیمان و قانون تبعیت کنند. در این میان عوامل فردی و اجتماعی، فراهم نبودن شغل مناسب و بادوام و شرایط سخت اقتصادی باعث به تعویق انداختن ازدواج توسط جوانان شده است.

زمانی اضافه کرد: علاوه بر شرایط اقتصادی، فرهنگ، آداب و رسوم هر منطقه و دلایل شخصی نیز تأثیرگذار است. به عنوان مثال در منطقه هرمزگان سن ازدواج پایین است و چنین مواردی قبل از کسب آگاهی و مهارت و آمادگی، متأهل می‌شوند و بیشتر در مناطقی که ازدواج‌ها قبیله‌ای و اجباری است اتفاق می‌افتد.

وی بیان کرد: دلیل دیگر وارد شدن افراد در رابطه‌های متعدد است که انتخاب را  برای آنان سخت می‌کند. مورد دیگری که می‌توان نام  برد خانواده‌هایی هستند که در تربیت فرزندان سخت‌گیرانه عمل می‌کنند و فرزند بدون دریافت محبت و نوازش و عاطفه بزرگ شده که از او فردی فاقد مهارت تصمیم‌گیری می‌سازد و همین امر باعث به تعویق انداختن ازدواج شده و به این بهانه از پذیرفتن مسئولیت سر باز می‌زند.

زمانی در ادامه به عواملی که ایجاد ازدواج هراسی می‌کنند پرداخت و عنوان کرد: یکی از عوامل، وابستگی فرد به خانواده است که عدم استقلال فردی را به دنبال دارد. وابستگی والدین نسبت به فرزند هم از عواملی است که مانع ازدواج به هنگام و مستقل شدن می‌شود و به طور کلی وابستگی از هر نوعی باعث می‌شود فرد به بلوغ فکری و آگاهی لازم جهت مستقل شدن نرسد.

وی خاطرنشان کرد: عامل بعدی هراس از ازدواج،  ترس از قرار گرفتن در موقعیت متأهلین شکست‌خورده است و نارضایتی عده‌ای از ازدواج و جدایی زوجین موجب منصرف شدن افرادی نسبت به تشکیل زندگی جدید می‌شود، یا اینکه خود شخص تجربه روابط نافرجام را داشته باشد که در تصمیمات آینده او تأثیرگذار باشد.

این کارشناس حوزه روانشناسی وجود تجربه‌های تلخ در زندگی افراد را عامل دیگر هراس از ازدواج دانست و اظهار کرد: خانواده‌ای که بین پدر و مادر نمادی از عشق و علاقه دیده نمی‌شود و زندگی پر چالش و پرتنشی را دارند و یا والدی درگیر اعتیاد باشد، فرزندی که در چنین شرایطی بزرگ می‌شود و شخصیتش شکل می‌گیرد در آینده از ازدواج گریزان خواهد شد و آینده خود را در همان وضعیت آشفته و نابسامان  زندگی پدر و مادرش تصور می‌کند.

وی ترس از شکست را از عوامل تأثیرگذار در امر ازدواج خواند و گفت: عده‌ای از افراد ازدواج را مساوی با زندان و تحمیل محدودیت به خود می‌بینند. طبق نظریه رشد روانی اجتماعی اریکسون اعتماد و بی‌اعتمادی به طور هم‌زمان باید باشد. ما به قصد زندگی و رابطه با ثبات وارد زندگی می‌شویم اما آینده را نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم و در این بین تقویت مهارت سازگاری می‌تواند از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری کند.

زمانی مورد بعد را ترس از تعهد عنوان کرد و افزود: این نوع ترس بیشتر در افرادی دیده می‌شود که از آزادی‌های فردی بی‌قید و شرط در خانواده برخوردار بوده‌اند و با افراد مختلف ارتباط گرفته‌اند، در پی ایجاد یک رابطه پایدار نبوده و به نوعی تنوع‌طلب شده‌اند. این افراد نمی‌توانند متعهد به یک شخص در قالب یک زندگی زناشویی باشند و این امر مانع از ازدواج پایدار آن‌ها خواهد شد.

این روانشناس و درمانگر در پایان به اهمیت آشنایی و شناخت کامل فرد مقابل، قبل از ورود به زندگی مشترک اشاره کرد و یادآور شد: آشنایی پیش از ازدواج باید حداقل 6 ماه به طول بیانجامد تا دو نفر با اطلاع و راهنمایی خانواده‌ها بتوانند طی این مدت زمان، به شناخت یکدیگر از جوانب مختلف بپردازند و این ارتباط باید واقعی و آگاهانه باشد تا بر اساس آن بتوانند برای آینده مشترکشان تصمیم‌گیری کنند.