سوگواری عاشورا در عصر کنونی، میراث و منش امام سجاد(ع) است

به گزارش ایکنا از هرمزگان، حجت‌الاسلام‌والمسلمین حبیب‌رضا ارزانی، رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور، شب گذشته، 7 شهریورماه، در نشست مجازی «بزرگداشت مقام امام سجاد(ع)» که به میزبانی کانون فرهنگی و هنری انصارالحجه(عج) بخش شمیل برگزار شد، اظهار کرد: در سال 61 هجری قمری زمانی که امام حسین(ع) به شهادت رسیدند، دوران امامت فرزندش حضرت زین‌العابدین(ع) آغاز شد. در آن دوره کار مردم به جایی رسید که در مقابل فرزند رسول خدا(ص) صف‌‌آرایی کرده و آن حضرت را به شهادت رساندند و مسرور بودند.

وی افزود: اتفاقات و جریانی که در کربلا اتفاق افتاد حاکی از آن بود که همه یک‌نوا شدند که در مقابل خاندان عصمت و طهارت بایستند و آن فاجعه رقم خورد. وقتی امام حسین(ع) سه مرتبه در کربلا خود را معرفی کرده و فرمودند: «آیا می‌دانید جد من رسول خدا(ص) بوده است؟ آیا می‌دانید پدرم علی(ع) بوده و مادرم فاطمه(س) بنت رسول خدا؟» که هر بار پاسخ دادند: «به فرض بدانیم ما اینجا برای قتل تو آمده‌ایم».

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور تصریح کرد: در واقعه کربلا چندین لشکر مقابل امام حسین(ع) و خانواده‌شان صف‌آرایی کردند و امام سجاد(ع) در چنین فضایی به امامت رسیده و با جامعه‌ای رو به روس شدند که در آن خفقان موج می‌زد. مردم دیده بودند که فرزند رسول خدا(ص) چه طور ذبح شد و چگونه با خانواده‌اش رفتار کردند، لذا جرئت نفس کشیدن در چنین حکومت استبدادی را نداشتند.

ارزانی عنوان کرد: ترسیم فضا و شرایط زندگی امام سجاد(ع) به تبیین مدلی که حضرت برای بیان معارف الهی استفاده کردند، کمک می‌کند. امام چهارم بعد از شهادت پدر بزرگوارشان به امامت رسیده و باید دین را تبیین می‌کردند و لحظه‌ای از تبلیغ دین فروگذاری نکردند. همه ائمه(ع) چنین بودند اما بنا بر شرایط و اقتضائات هر دوره از شیوه متفاوتی استفاده می‌کردند. بررسی و توجه به روندی که اهل بیت(ع) پیش گرفتند نشان می‌دهد که مبارزه با طاغوت و ظلم یک اصل در سیره معصومین(ع) با روش‌های مختلف بوده است.

وی اضافه کرد: روش امام سجاد(ع) در این‌چنین زمانه‌ای دعا و مناجات بود و تولد نهضت علمی اهل بیت(ع) از زمان امام سجاد(ع) شروع شد. البته این بدان معنا نیست که قبل از آن حضرت مباحث علمی مطرح نبود، چنانچه حضرت امیر(ع) فرمودند: «سَلُونِی قَبْلَ‏ أَنْ‏ تَفْقِدُونِی». تولد و تبلور نهضت علمی اهل بیت(ع) در دوران امام سجاد(ع) شکل گرفت و با مبانی علمی که آن حضرت مشخص کردند، جامعه بیدار شد.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور بیان کرد: امام محمدباقر(ع) نیز نهضت علمی را به آرامی آماده کرده و به تدریج شاگردانی را تربیت کردند تا جایی که بعدها مدرسه علمی ایجاد شده و در زمان امام صادق(ع) این رشد و تربیت شاگردان به جایی رسید که دیگر به امام کاظم(ع) اجازه کار علمی داده نشد.

ارزانی افزود: کسانی که با امام سجاد(ع) در ارتباط بودند کنترل می‌شدند و از این رو ایجاد نهضت علمی آسان نبود و حضرت از رویکرد دعا استفاده کردند که رویکردی کارآمد و روزآمد در تمام زمان‌ها است، چراکه در دعا هم عقل و هم عاطفه و احساسات تأثیرگذار است.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور اظهار کرد: ممکن است فردی یک استدلال علمی ارائه کند و دیگران بپذیرند و یا نپذیرند اما گاهی از قالبی استفاده می‌شود که در آن مطالب گران‌سنگ علمی وجود دارد و در عین حال بعد عاطفی نیز دارد و همه آن را می‌پذیرند، این قالب دعا است. شخصی با خدای خود مناجات می‌کند و این مناجات مکتوب می‌شود و به دست مردم می‌رسد و این‌چنین امام سجاد(ع) به تبیین معارف پرداختند.

ارزانی اظهار کرد: امام سجاد(ع) اقدام به تربیت کادر متخلق، دانشمند و فرهیخته کردند، گروهی از شاگردان حضرت از صحابه (ازجمله جابر بن عبدالله انصاری) بوده و پیامبر اکرم(ص) را درک کرده بودند. در میان این شاگردان افرادی چون «ابوحمزه ثمالی»، «ابن بن تغلب»، «ابوخالد کابلی»، «سعید بن جبیر» ازجمله کسانی بودند که نظیر آن‌ها در رجال شیعی اندک است و نقش بسزایی در نشر معارف دین داشتند. این افراد از خط‌مشی و متدولوژی تبلیغی امام سجاد(ع) در قالب دعا و همچنین  رساله حقوق، آموختند و به ترویج و نشر این آموخته‌ها پرداختند.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور تصریح کرد: امام سجاد(ع) در شرایط مختلفی از واقعه جان‌گداز کربلا یاد می‌کردند، در ایام محرم حزن و اندوه در چهره‌شان موج می‌زد و امروز بعد از 1400 سال این منش امام سجاد(ع) به دست ما رسیده است.

ارزانی عنوان کرد: در دعای هجدهم صحیفه سجادیه که کوتاه‌ترین دعای این کتاب است، تعابیر نورانی و بسیار زیبایی مطرح شده ازجمله استفاده از واژه «حسن قضا» که امام سجاد(ع) بعد از حمد و سپاس خداوند از آن یاد کردند. این تعبیر به این معناست که حضرت در هر شرایطی شکرگزار بودند و حتی اگر بلایی به ایشان می‌رسید می‌فرمودند: «الحمدالله علی‌کل‌حال». این رویکرد بسیار مهمی است که انسان به قضای الهی راضی باشد. امام سجاد(ع) در این دعا می‌فرمایند: «خداوندا من به قدر و تدبیر تو رضایت دارم» همچنین می‌فرمایند: «اگر بلایی بر من عارض شود ابتلا و آزمایش توست و شاکرم که این بلا از من گذشت».

وی اضافه کرد: امام سجاد(ع) در این دعا دست ما را گرفته است مثل کسی که واصل الی الله است و سالک را قدم به قدم جلو می‌برد. در گام اول حمد پروردگار و در گام دوم شکر از حسن قضای پروردگار، گام سوم تشکر و قدرانی از خداوند به سبب گذر از این مرحله چنانچه می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ لَک الْحَمْدُ عَلَی حُسْنِ قَضَائِک، وَ بِمَا صَرَفْتَ عَنِّی مِنْ بَلَائِک، فَلَا تَجْعَلْ حَظِّی مِنْ رَحْمَتِک مَا عَجَّلْتَ لِی مِنْ عَافِیتِک فَأَکونَ قَدْ شَقِیتُ بِمَا أَحْبَبْتُ وَ سَعِدَ غَیرِی بِمَا کرِهْتُ».

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور افزود: در این دعا حضرت می‌فرمایند نیازمند آن هستم که عاقبت و فرجام نیکی داشته باشم و در پایان تأکید می‌کنند که آنچه برای من اهمیت دارد، فرجام کار است. چیزی که عاقبتش فنا و نابودی است برای من کثیر نیست و آنچه عاقبتش همیشگی است اندک نیست، به این معنا که اگر قرار است در دنیا سختی بکشم اما آخرت من آخرت خوبی باشد، همان را از تو طلب می‌کنم.

ارزانی یادآور شد: امام حسین(ع) در کربلا فرمودند: «الهی رِضاً بِرِضِاکَ» و حضرت زینب(س) در برابر آن همه مصائب فرمودند: «ما رأیت الا جمیلاً» و این سخنان یعنی نگاه آن بزرگواران منحصر به این دنیا نبوده است. این دنیا دائماً ابتلائات دارد، امروز ویروس کرونا و فردا چیز دیگری، نیرنگ‌ها و دغل‌بازی‌های دنیا فراوان است و انسان نمی‌تواند به آن اعتماد کند اما آنچه هست، وعده خداوند است و اینکه دنیا را مزرعه آخرت بدانیم و در محضر خداوند سربلند باشیم.