زیارت جامعه کبیره امام هادی (ع)؛ منشور امام شناسی شیعیان

زینب خسروی نیا، مدرس حوزه علمیه خواهران هرمزگان در گفت‌وگو با ایکنا اظهار کرد: امام هادی (ع) در ۱۵ ذی‌الحجه سال ۲۱۲ هجری قمری به دنیا آمده و در سوم رجب 254 قمری در زمان حکومت عباسی مسموم شدند و به شهادت رسیدند، البته در شهادت ایشان روایت‌های دیگری نیز وجود دارد. دوران امامت ایشان با 6 تن از خلفای بنی‌عباس همراه با خفقان و تنش‌های اعتقادی بسیاری بوده است، در حکومت‌های عباسی، جریان‌های فکری مختلفی وجود داشته که در اثر کنار گذاشتن ائمه (ع) از جایگاه اصلی خود پدید آمده بود و ریشه در خلافت بنی‌امیه داشت.

وی ادامه داد: با وجود جریان‌های فکری مختلف و همچنین تقابل مسلمانان با مسیحیان و زرتشتیان، حفظ اعتقادات واقعی مهم جلوه می‌کرد که امام هادی این مهم را به‌خوبی به عهده گرفته و هدایت مردم آن زمان را به عهده داشتند، در آن دوران علویان تحت‌فشار و در خفقان شدید بودند، امام هادی (ع) را از مدینه به سامرا آورده و دسترسی ایشان به شیعیان را بسیار دشوار کرده بودند، اما با ایجاد یک شبکه وکالتی با شیعیان ارتباط گرفته و مشکلات آن‌ها را در حوزه‌های اعتقادی و فقهی برطرف می‌کردند.

خسروی نیا افزود: در زمان امام هادی (ع) دو فرقه خیلی پررنگ عمل می‌کردند، یکی فرقه معتزله که اعتقاد داشتند خدا انسان را آفریده و تمام امور را به انسان واگذار کرده تا طبق عقل خود با هدایتی که خدا فرستاده است تصمیم بگیرد، فرقه دیگر اشاعره بوده که معتقد به جبر بودند، آن‌ها اعتقاد داشتند هر کاری انسان می‌کند از روی جبر است و اختیاری از خود ندارد.

وی تصریح کرد: امام هادی (ع) این دو عقیده افراطی و تفریطی را انحرافی می‌خواندند، «لَا جَبْرَ وَ لَا تَفْوِيضَ بَلْ أَمْرٌ بَيْنَ أَمْرَيْن» به این معنی است که آمدن انسان به این دنیا نه اختیار تام و کامل بلکه امری بین الامری مابین این دو است، انسان بسیاری از کارها را با اختیار خود انجام می‌دهد و در بسیاری موارد با امر خدا انتخاب کرده و تصمیم می‌گیرد، بسیاری از مسائل نیز مانند متولد شدن در اختیار انسان نیست.

این استاد حوزه در خصوص زیارت جامعه کبیره اظهار کرد: طبق منابع معتبر، زیارت جامعه کبیره که از زبان امام علی النقی الهادی (ع) نقل شده، یک منشور امام شناسی برای شیعیان بوده و بیانگر جایگاه امامت در تشیع و اعتقادات شیعه نسبت به ائمه (ع) است و در دوره‌ای صادر شده که طایفه‌ای در رابطه با اهل‌بیت (ع) غلو می‌کردند؛ بنابراین یکی از کارهای مهم امام هادی (ع) مبارزه با این بزرگ‌نمایی ائمه اطهار (ع) بوده است. زیارت جامعه کبیره در ابتدا با تکبیر و لا اله الا الله شروع می‌شود، به این معنی که قبل از خواندن باید به وحدانیت خدا گواهی داده شود و پس‌ازآن با سلام بر اهل‌بیت (ع) به معرفی آنان می‌پردازد.

وی ادامه داد: امام هادی (ع) در زیارت جامعه کبیره جایگاه اهل‌بیت (ع) را مشخص کرده و می‌فرمایند اگرچه اهل‌بیت (ع) ازنظر جایگاه در مقام بالایی هستند اما خدا نیستند، به یگانگی خدا شهادت می‌دهیم و درعین‌حال اهل‌بیت (ع) را بندگان صالح خدا می‌دانیم که هادیان و راهبران مردم به‌سوی خدا هستند و کسی غیر از اهل‌بیت پیامبر (ص) این جایگاه را ندارد.