رفع خلأهای عرصه تلاوت در داخل مقدم بر اعزام‌های خارجی است
محسن قاسمی درباره ظرفیت‌های بین‌المللی تلاوت قرآن بر این باور است که در وهله نخست باید خلأهای داخلی در زمینه تلاوت را برطرف و عرصه را برای تلاوت قاریان در کشور فراهم کرد و سپس به اعزام‌های خارجی پرداخت. همچنین حسین فردی معتقد است یکی از عناصری که بهره‌وری اعزام‌های خارجی را افزایش می‌دهد، ارائه آموزش‌های لازم برای قاریان اعزامی است که تاکنون این امر جدی گرفته نشده است.
یکی از بهترین بسترها برای تبلیغ آموزه‌های دین، فضای بین‌الملل و یکی از بهترین ابزارها برای تحقق این هدف، بهره‌گیری از هنر تلاوت قرآن است. در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب جلسات قرآن سر و شکل گرفتند و رفته‌رفته قاریان ممتاز و بین‌المللی تربیت شدند. این قاریان در ابتدا به تلاوت در سطوح ملی پرداختند، اما در ادامه به دلیل تحقق هدفی که از آن سخن به میان آمد به دیگر کشورها اعزام شدند.
کشورهای مختلف آسیایی، اروپایی، آفریقایی و آمریکایی مقصد سفرهای تبلیغی بوده و این اقدام نتایج و کارکردهای مختلفی را در پی داشته است. با این حال به نظر می‌رسد اقتضائات چنین سفرهایی برای رسیدن به دستاوردهای بهتر نیازمند تأمل و اندیشه‌ورزی باشد. چه‌اینکه در این زمینه پرسش‌های مختلفی وجود دارد که باید به آنها پاسخ گفت. از جمله اینکه چه ملاک یا ملاک‌هایی باید در انتخاب قاریان اعزامی دخیل باشد؟ چگونه باید از تجربیات قاریان اعزامی بهره برد؟ آیا مسئولان اجرایی در زمینه اعزام‌ها به مطالعه و پژوهش هم می‌پردازند تا با فرهنگ کشورهای مقصد آشنا شوند؟ و این اعزام‌ها چه دستاوردها و کارکردهایی داشته است؟
به منظور بررسی مسائلی از دست، پرونده‌ای با عنوان «بررسی ابعاد و ظرفیت‌های بین‌المللی تلاوت قرآن» گشوده و نخستین گفت‌وگو با مرتضی صابری، فعال قرآنی ساکن کشور استرالیا، انجام شد. در ادامه پیگیری این پرونده، از حسین فردی، قاری بین‌المللی و محسن قاسمی، قاری ممتاز قرآن، که هر دو سابقه اعزام به کشورهای مختلف را داشته‌اند، برای گفت‌وگو دعوت کردیم. اکنون بخش نخست این گفت‌وگوی تفصیلی را می‌خوانید؛
ایکنا- بحث را با آقای فردی آغاز می‌کنم. شما تا چه میزان از سازوکارهای اعزام قاریان به کشورهای دیگر اطلاع دارید و آنها را چطور تحلیل و ارزیابی می‌کنید؟
حسین فردی: هر ساله به ویژه در ماه مبارک رمضان برخی قاریان ممتاز و بین‌المللی از طریق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برای تبلیغ دین اسلام و تلاوت قرآن به کشورهای مختلف اعزام می‌شوند. البته گاهی اوقات در مناسبت‌های خاص مانند هفته وحدت هم قاریان به کشورهای مختلف اعزام شده‌اند. بنابر این بیشترین اعزام‌ها مختص به ماه رمضان و شب‌های قدر بوده است، چراکه بسیاری از کشورها از شب هفدهم تا بیست‌وهفتم ماه مبارک رمضان قاری دعوت می‌کنند. برخی کشورها نظیر لبنان نیز سلسله‌مراتب خاصی دارند و خودشان هم در این زمینه دارای استقلال هستند.
من هم امسال از طریق شورای عالی قرآن به کشور تانزانیا سفر کردم. سی روز در این کشور حضور داشتم و در 10 روز ابتدایی به تلاوت قرآن و بیست روز بعدی را هم در جامعةالمصطفی(ص) به تدریس صوت و لحن پرداختم.
ایکنا- به نظر شما نحوه انتخاب و اعزام قاریان چقدر درست است؟
فردی: قطعاً شورای عالی قرآن ساز و کارهای خاص خودش را دارد. در این میان فقط هم تلاوت قرآن موضوعیت ندارد، بلکه برای اعزام یک قاری، حسن تلاوت و تاثیرگذاری تلاوت قاری هم ملاک قرار می‌گیرد. افزون بر اینها، شاخص‌های دیگر هم از سوی مدیران اجرایی لحاظ می‌شود.
ایکنا- آقای قاسمی، پاسخ شما به پرسش‌های پیشین چیست؟
محسن قاسمی: یکی از برنامه‌های بسیار خوب در زمینه تلاوت قرآن اعزام قاریان به دیگر کشورها بوده است. پس از انقلاب توانسته‌ایم در هنر تلاوت قرآن رشد خوبی داشته باشیم و قاریانی تربیت کنیم که در کلاس جهانی به تلاوت می‌پردازند. حتی ممکن است برخی از این قاریان در مسابقات جهانی هم رتبه‌ای نیاورده باشند، اما سطح تلاوتشان در حد جهانی است.
این قاریان برای تبلیغ به دیگر کشورها اعزام می‌شوند که بسیار ایده خوبی است، زیرا سبب می‌شود هم قاری بیشتر دیده شود و هم کشورهای مختلف از قاریانی که ما تربیت کرده‌ایم، بهره‌مند شوند. یکی از نکات قابل توجه این است که قاریان ایرانی به عنوان قاریان شیعی در کشورهای دیگر حاضر می‌شوند و به تلاوت می‌پردازند که این امر بسیار تأثیرگذار است.
در ایران سازوکارهایی برای این مسئله تعریف شده است و مراجعی نظیر شورای عالی قرآن، سازمان اوقاف و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی افراد را بر اساس شاخصه‌هایی که دارند، انتخاب می‌کنند. تلاش مسئولان این است که از قاریانی بهره‌برداری کنند که توانسته‌اند تلاوتشان را به تأیید این مراجع برسانند. تأیید تلاوت از سوی این مراجع نیز از راه‌های مختلفی امکان‌پذیر است که از جمله آنها کسب رتبه در مسابقات یا اخذ مدارک تخصصی شورای عالی قرآن است. افزون بر اینها، قاریانی که در محافل بزرگ تلاوت‌های خوبی داشته‌اند و توانسته‌اند خود را ثابت کنند نیز می‌توانند برای اعزام به دیگر کشورها برگزیده شوند.
ایکنا- با توجه به اینکه در کشور ما مسابقات حرف اول را می‌زند، برای تربیت قاریانی که می‌خواهند اعزام شوند باید از چه بسترهایی استفاده کرد؟ آیا میتوان در جلسات قرآن قاریان را به سمت فراگیری زبان‌های خارجی سوق داد؟
قاسمی: اگر قاریان قرآن به زبان انگلیسی و مسائل این‌چنینی تسلط داشته باشند، بسیار قابل تحسین است، اما پیش از پرداختن پیشنهادی که شما مطرح کردید باید به مباحث دیگری توجه شود که رشد تلاوت قاریان را به همراه دارد و در وهله نخست باید به آن مراحل توجه کرد. قاریان در کشور ما با کمبود کرسی‌های تلاوت مواجه هستند؛ یعنی قاریان توانمند زیادی داریم که ممکن است در مسابقات رتبه کسب کرده باشند یا به دلیل خروجی محدود مسابقات هنوز به موفقیت دست‌نیافته باشند، اما وجه اشتراکشان این است که عرصه‌ای برای تلاوت ندارند. سطح تلاوت قاریان هم‌نسل من و نسل پس از من قابل قبول است، اما باید برای تلاوت آنان فکری شود.
بر این اساس اعزام قاریان به کشورهای دیگر در حالی انجام می‌شود که به نیازهای داخل پاسخ داده نشده است. از این رو میتوان در داخل کشور کرسی‌های تلاوت را تقویت کرد. در تهران جلسات قرآن متعددی داریم و هر زمان که تصمیم بگیرید به این جلسات سر بزنید، خواهید دید که چند قاری ممتاز و بین‌المللی در جلسات حاضر هستند؛ این یعنی فضا برای تلاوت وجود ندارد و همه قاریان مجبور هستند به همین جلسات محدود بروند، اما چون تعداد حاضران در جلسه بالا می‌رود، فرصت تلاوت هم محدود می‌شود.
بنابراین قاریان ممتاز و بین‌المللی در داخل ایران کرسی تلاوت ندارند که تلاوت خود را ارائه کنند و پاسخ به این نیاز مقدمه‌ای است برای پیشنهادی که شما مطرح کردید. اگر وضعیت تمام شهرهای کشور به غیر از تهران و برخی شهرها را بررسی کنیم، مشخص می‌شود که در برخی شهرها مساجدی وجود دارد که در آنها حتی یکبار هم به صورت رسمی تلاوت قرآن انجام نشده است.
در نتیجه می‌توانیم این مساجد را شناسایی کنیم و هزینه‌هایی که قرار است صرف برخی طرح‌ها شود صرف این امر شود که یک گروه حرفه‌ای به همراه تجهیزات کامل با قاری اعزام شود. به بیان دیگر تمام شرایط برای تلاوت قاری آماده شود، درست همان‌طور که برای یک خواننده این تمهیدات در نظر گرفته می‌شود. از این رو می‌توانیم در داخل کشور این طرح را اجرا کنیم و از قاریان بخواهیم که در شهرهای مختلف تلاوت کنند و تمام امکانات را هم در اختیار قاری قرار بدهیم. آنچه اهمیت دارد این است که بتوانیم قرآن را به قلوب مردم برسانیم؛ خواه در داخل یا خارج. بنابراین فراهم کردن عرصه برای تلاوت قاریان در شهرهای مختلف ایران مقدم بر اعزام‌های خارجی است.
ایکنا- پس ابتدا باید داخل را دریابیم، زیرا عرضه و تقاضا در داخل مناسب نیست و پس از حل این مشکل به اعزام‌های بین‌المللی بپردازیم. آقای فردی، نظر شما در این باره چیست؟
فردی: همان‌طور که به درستی اشاره شد، یکی از نقاط ضعف سیستم قرآنی کشور ما نداشتن کرسی‌های تلاوت است. مسئولان می‌توانند در تهران چند مسجد را انتخاب و امکانات را هم فراهم کنند. سپس از قاریانی که تلاوت قابل‌قبولی دارند، دعوت شود تا تلاوت کنند. این برنامه می‌تواند در شهرهای دیگر هم دنبال شود و از این حیث مردم با تلاوت و مفاهیم قرآن بیشتر آشنا می‌شوند. از طرفی قرآن در زندگی مردم جریان بیشتری پیدا می‌کند.
در این راستا میتوان به برخی سخنان رهبر انقلاب اسلامی اشاره کرد. ایشان فرمودند که کرسی تلاوت یکی از ارکان مهم است و باید محفلی باشد که قاری بخواند و مردم بشنوند. بر این اساس، اگر این ضعف برطرف شود، قاریان از نظر تلاوت ساخته می‌شوند، چراکه مرور تلاوت باعث پیشرفت تلاوت می‌شود و همین امر میزان تلاوت قاریان را در جهان افزایش می‌دهد.
همچنین بسیاری از قاریان خوب و خوش‌خوان در مسابقات شرکت می‌کنند، اما در نهایت دو نفر در مسابقات بین‌المللی ایران و مالزی به موفقیت دست می‌یابند. این هم یک ضعف محسوب می‌شود، اما با اهتمام به برپایی کرسی‌های تلاوت میتوان این مشکل را برطرف کرد، چراکه قاریان خوب می‌توانند دیده شوند و مثمرثمر باشند.
یکی دیگر از نکات مهم این است که صدا و سیما باید تلاوت‌های خوب قاریان ممتاز و بین‌المللی را بیشتر پخش کند. اگر یک قاری فقط یک تلاوت خوب دارد میتوان همان را بارها پخش کرد و نیازی نیست که حتماً تلاوت قاریان مصری را پخش کنیم. قاریان نسل طلایی مصر قاریان مطرحی بودند و اصالت داشتند، اما قاریان فعلی مصر به همان اندازه مطرح نیستند. تلاوت‌هایی که مورد تأیید کارشناسان است باید در صدا و سیما بیشتر پخش شود تا قاریان رشد بیشتری کنند.
ایکنا- میزان اقبال به قاریان ایرانی چقدر است؟ آیا جایگاهی همانند مصر دارند؟
فردی: بله، بسیاری از قاریان بین‌المللی ما در کشورهای دیگر خوب ظاهر شده‌اند و حتی از مصری‌ها هم بهتر تلاوت کرده‌اند، چراکه تلاوت قرآن صرفاً صوت و لحن نیست و تجوید و مسائلی از این دست هم یکی از ارکان تلاوت است. بسیاری از اساتید مصری که در ایران به داوری پرداخته‌اند نیز بر این نکته تأکید کرده‌اند. افزون بر اینها وقف و ابتدا هم اهمیت دارد و قاریان ایرانی تلاوت‌های قابل قبولی دارند.
ایکنا- یکی دیگر از مسائل قابل توجه، آموزش است. آیا میتوان برای قاریان اعزامی جلسات آموزشی برگزار کرد و آنها را با مسائلی نظیر فرهنگ رایج در کشورهای مقصد آشنا کرد؟
فردی: بله، چنین کاری امکان‌پذیر است، اما خیلی به آن توجه نشده است. تأکید می‌کنم که در وهله نخست باید در ایران به تلاوت قرآن توجه کافی شود و بعد به دیگر مراحل برسیم. بنابر این از این حیث خیلی توجه نمی‌شود، اما کسانی که تجربه دارند می‌توانند شرایط فرهنگی کشورهای مقصد را بررسی کنند.
ایکنا- پس چه‌بسا بتوان این نقد را به نهادهای اجرایی وارد کرد، زیرا این کار دشوار نیست و در فاصله اعزام‌ها می‌توانند کارهای مطالعاتی انجام دهند. برای نمونه ممکن است در برخی کشورها اقبال مردم بیش از تلاوت تحقیق به ترتیل باشد که میتوان اینها استخراج کرد و به کار گرفت.
قاسمی: این موضوع اهمیت بسیاری دارد. یکی از نکات جالب توجه این است که کشورهای سنی‌نشین برای تلاوت قرآن بسیار هزینه می‌کنند و ما هم که رشد خوبی در تلاوت داشته‌ایم باید هزینه کنیم. در سفرهایی که به کشورهای مختلف داشته‌ام، دیده‌ام که در مساجد سنی‌ها تمایل بیشتری برای اجرای تلاوت وجود دارد، چون به تلاوت من اهمیت می‌دهند و همین امر سبب می‌شود تا خودم را ملزم کنم که به عنوان یک قاری شیعه تلاوت خوبی را ارائه دهم.
بر این اساس باید میزبان، یعنی رایزن فرهنگی آن کشور، که قرار است قاری را برای تلاوت به محافل ببرد درباره مسائل توجیه باشد تا قاری را در جریان شرایط آن مکان قرار دهد. باید برای قاری فضای مناسبی ایجاد شود و از قبل برنامه تلاوت در اختیارش قرار گیرد و رایزن باید برنامه‌ریزی لازم را انجام دهد. البته گاهی اوقات رایزن‌های فرهنگی کاملاً در جریان امورند؛ برای نمونه در سفری که اخیراً به آفریقای جنوبی داشتم، رایزن فرهنگی آن کسی بود که هم قرآن را می‌شناخت و هم با مسائل فرهنگی آشنا بود.
یکی دیگر از مسائل، توجیه مساجد است؛ یعنی باید به اهالی و مسئولان مسجد گفته شود که قاری مراسم چه کسی است و چه افتخاراتی داشته است. افزون بر این، مساجد باید توجیه باشند که سیستم صوتی خوبی را فراهم کنند و نیز مردم را برای حضور منظم در محفل دعوت کنند، چراکه گاهی اوقات در برخی مساجد به تلاوت پرداخته‌ام که مستمعان در گوشه و کنار مسجد بوده‌اند؛ یعنی رایزن فرهنگی در توجیه مسئولان مسجد ضعیف عمل کرده است.
قاری هم باید دانش خود را افزایش دهد. البته تمهیدی اندیشیده شده است که در شهرهایی که قاریان مصری تلاوت می‌کنند و محافل سنگینی دارند قاریان برجسته‌تری به آن شهرها اعزام شوند. مسئولان امر در این حد دقت دارند، اما پیش از اعزام دوره‌های آموزشی ارائه نمی‌شود و نمی‌گویند که در آن کشور چه مسائلی اهمیت دارد. برای نمونه یکی از مسائلی که پیش از اعزام میتوان برای قاری تشریح کرد، پوشش قاری است.
در سال 1389 که به سفر حج اعزام شدم دو شال برای خودم تهیه کردم که در هنگام تلاوت به گردن بیندازم. امسال این شال‌ها را با خودم به آفریقای جنوبی بردم. استفاده از این شال‌ها مورد توجه رایزن فرهنگی قرار گرفت و در محافلی که تلاوت داشتم هم توجه مردم را جلب کرد.
یکی از خصوصیات قاریان مصری، لباس آنهاست و هنگامی که با آن لباس وارد مجلس می‌شوند، همه افراد تحت تأثیر قرار می‌گیرند و همه می‌فهمند که این فرد قاری است. من هنگامی که این شال را می‌انداختم، مردم می‌توانستند قاری مجلس را بشناسند و قاری هم حس می‌کند که از جانب مستمع توجه خوبی به او می‌شود و می‌تواند اعتماد به نفس خود را تقویت کند و تلاوت بهتری داشته باشد.
همچنین، این موضوع اهمیت دارد که چطور قاری با میزبان برخورد کند و پس از اجرای محفل، چه وظایفی را برعهده دارد. گاهی اوقات پس از اجرای تلاوت مردم تمایل دارند که با قاری عکس یادگاری بگیرند، اما برخی قاریان با بی‌رغبتی برخورد می‌کنند و برای این کار وقت نمی‌گذارند. در سفر به آفریقای جنوبی این اتفاق برای من افتاد و مردم سنی از من استقبال خوبی کردند و این امر سبب شد که توجه رایزن فرهنگی هم جلب شود.
افزون بر اینها یکی از مهم‌ترین کارهایی که باید در اعزام‌ها صورت گیرد، انعکاس برنامه‌هاست. گاهی اوقات تلاوت قاریان ایرانی از تلاوت قاریان مصری هم بهتر است و اتفاقاتی که در اعزام‌ها و تلاوت‌ها رخ می‌دهد باید منعکس شود.
یکی از خروجی‌های تلاوت در کشورهای دیگر این است که صرف تلاوت قرآن میتوان وحدت شیعه و سنی را بالا برد و حتی به تفسیر آیات نیازی نیست، چراکه شاید در تفسیر اختلاف نظر به وجود آید، اما اگر قاری صرفاً یک تلاوت خوب را ارائه کند، موجب نزدیک شدن قلوب می‌شود؛ مخصوصاً اگر بتواند آیات را از حفظ تلاوت کند، چراکه قاریان مصری از حفظ تلاوت می‌کنند. حال اگر قاری ایرانی آیات را از حفظ بخواند و تلاوت خوبی را هم ارائه کند، حتماً انعکاس خواهد یافت و از این طریق مسئولان فرهنگی هم متوجه می‌شوند که تا چه حد تلاوت می‌تواند در وحدت شیعه و سنی نقش‌آفرین باشد.
ایکنا- از اتحاد میان شیعه و سنی سخن به میان آمد. یکی از اتهاماتی که به شیعه وارد می‌شود، این است که قرآن شیعیان با قرآن سایر مسلمانان متفاوت است. به نظر شما تلاوت در عرصه بین‌المللی چه دستاوردهایی در ایجاد وحدت و رفع این اتهامات دارد؟
فردی: تلاوت‌های بین‌المللی راهگشاست. چه‌اینکه محافل انس با قرآن در مساجد اهل سنت باشکوه‌تر و جدی‌تر برگزار می‌شود و مردم هم علاقه بیشتری نشان می‌دهند. از این رو قاریان بین‌المللی و ممتاز ما می‌توانند با تلاوت در این مساجد دستیابی به وحدت شیعه و سنی را هموارتر کنند.
ادامه دارد...
گفت‌وگو از مرتضی اوحدی
انتهای پیام
