اربعین؛ آگاهی و مرزهای بحران
در حالی که مسئولان اربعین به خوبی به مشکل گرما و ازدحام زائران و نیز کمبود امکانات عراق واقف بودند، هیچ اقدامی برای مدیریت تعداد زائران صورت نگرفت و مردم نیز عملاً هیچ توجهی به توصیه‌ها و حتی ممنوعیت‌های اعمال شده برای سفر اربعین از خود نشان ندادند.
کافی است مطالب و خبرهایی که طی دو ماه اخیر از سوی ستاد مرکزی اربعین منتشر شده است را ورق بزنیم؛ تمام مطالب منتشر شده در این جلسات حاکی از آن است که همه مسئولان امر به خوبی به شرایط ویژه اربعین سال جاری واقف و حتی در خصوص آن نگران بودند، اما با توجه به شرایطی که رقم خورد به نظر نمی‌رسد این نگرانی موجب برنامه‌ریزی بهتر مراسم اربعین شده باشد.
مسئله گرما و ازدحام دو کلید واژه‌ای است که بارها و بارها در مصاحبه‌ها و اظهار نظرهای مسئولان مطرح و در خصوص آنها هشدار داده شده بود و حتی در همین راستا جمعیت هلال احمر و بسیار از رسانه‌‌ها کلیپ‌ها و مطالب آموزشی متعدد تولید کرده بودند.
موضوع گرمای هوا به حدی جدی و نگران کننده بود که وقتی نتایج یک تحقیق نشان داد بیشتر افرادی که عزم رفتن به پیاده‌روی اربعین را دارند، مسئله گرما و گرمازدگی را جدی نمی‌گیرند، این مسئله در ستاد مرکزی اربعین در وزارت کشور مطرح و در خصوص آن اظهار نگرانی شدید شد. در همین رابطه نیز جمعیت هلال احمر سالن‌های سرد را در مرزها راه‌اندازی کرد که در صورت گرمازده شدن، زائران را به این سالن‌ها ببرند.
پس به خوبی مسئولان می‌دانستند دو مشکل ازدحام و گرما وجود دارد؛ از سوی دیگر وضعیت عراق و کمبود امکانات این کشور کاملاً مشخص بود. در سال‌های قبل با تعداد بسیار کمتر زائران نیز مشکل حمل و نقل وجود داشت اما مسئولان ستاد مرکزی اربعین قبل از آغاز سفرهای اربعین نتوانستند با طرف عراقی به توافق برسند و رسماً اعلام شد که اتوبوس‌های ایرانی اجازه ورود به عراق را ندارند.
واقعیت این است که مسئولان سیاسی کشور در هماهنگی برگزاری اربعین با طرف عراقی اصلاً موفق نبودند و در حالی که همه می‌دانستند که عراق امکان و توان انتقال این حجم از زائران از مرزهای خود به شهرهای مذهبی را ندارد باز هم اجازه دادند این تعداد زائر در مرزها ازحام کنند، وارد عراق شوند، آنجا سرگردان بمانند و در نهایت پس از بروز مشکلات زیاد دوباره با سفر وزیر کشور به عراق اجازه ورود اتوبوس‌های ایرانی به عراق داده شد در حالی که این تصمیم سیاسی باید قبل از آغاز مراسم اربعین گرفته می‌شد و در صورت عدم موافقت عراق با ورود اتوبوس‌های ایرانی، باید برای حضور کمتر زائران و ممانعت از حضور این حجم از زائران در مرزها برنامه‌ریزی می‌شد.
برای تردد روان زائران در دو سوی مرز، افزایش قابل توجه تعداد گیت‌ها در یک سوی مرز کافی نیست؛ مسئولان ایرانی برای افزایش حجم ورود زائران به عراق، تعداد گیت‌های طرف ایران را افزایش دادند؛ از طرف عراقی نیز قول گرفته شد گیت‌ها را افزایش دهد، اما مشخص بود که طرف عراقی در این اقدام موفق نبوده است. پس وضعیت گیت‌های طرف عراقی نیز مشخص بود و در حالی که در قسمت ایرانی مرز، تعداد گیت‌ها افزایش قابل توجهی یافته بود، گیت‌های طرف عراقی کمتر از طرف ایرانی بود و این یعنی وضعیت زائران در گیت‌ها گره خواهد خورد.
نتایج 102 جلسه ستاد مرکزی اربعین
مسئله مهم دیگر تعداد زائران است. از ابتدا تمامی مسئولان اربعین پیش‌بینی حضور پنج میلیون ایرانی و بیش از 300 هزار زائر خارجی که از ایران وارد کشور عراق می‌شوند را اعلام کرده بودند؛ پس چرا برای این تعداد جمعیت در 102 جلسه‌ای که ستاد مرکزی اربعین برگزار کرد، برنامه‌ریزی نشد؟
مسئولان کشور ما به خوبی در سال‌های قبل تأثیر حضور جمعیت انبوه در پشت مرزها را دیده و عملاً شاهد بودند که وقتی مردم پشت مرزها تجمع می‌کنند هر لحظه امکان شکستن گیت‌ها و هجوم به سمت طرف عراقی وجود دارد(اقدامی غیر قانونی که اگر بین دو کشور دیگر رخ دهد تبعات سیاسی شدید خواهد داشت و افرادی که غیر قانونی وارد کشور دوم شدند، دستگیر و مجازات می‌شوند). امسال این هجوم و شکستن مرزها به دلیل گرما و ناتوانی جسمانی زائران به دلیل گرمازدگی رخ نداد اما تجمع مردم پشت مرزها سال‌هاست که رخ می‌دهد و متأسفانه همچنان هیچ برنامه کارآمدی برای مدیریت این مشکل صورت نگرفته است.
چرا مردم به توصیه مسئولان توجه نکردند
البته نباید از حق گذشت مسئولان ستاد مرکزی اربعین مدام از مردم خواسته بودند امسال به دلیل گرما و ازدحام زیاد، افراد مسن، بانوان باردار، کودکان و افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند به عراق سفر نکنند اما نه تنها مردم به این توصیه گوش ندادند بلکه اعلام شد که از نوزاده دو ماهه تا فرد 65 ساله در مرزها گرمازده شده‌اند و حتی اعلام شد یک خانم باردار کودک خود را در مرز به دنیا آورده است.
آیا اسلام به بانویی که باردار است و مسئول حفظ سلامت خود و فرزندش است اجازه می‌دهد سفری به این سختی که مستحب و در سال‌های بعد هم انجام آن امکان‌پذیر است را با به خطرانداختن جان فرزندش انجام دهد؟ آیا چنین سفر سختی برای خانمی که نوزاد دو ماهه دارد، با به خطر انداختن جان نوزاد ثواب دارد؟
چرا برای کاهش تعداد زائران برنامه‌ریزی نشد؟
چرا درگیری‌های داخلی عراق درست قبل از آغاز مراسم اربعین، موجب نشد که مسئولان برای کاهش تعداد زائران امسال اقدامی عملی انجام دهند، درست است که مراسم اربعین با این حجم و گستردگی چند سال است که به راه افتاده و عملاً حتی خود مردم عراق هم در حال کسب تجربه جدید در این خصوص هستند که قدر مسلم پر از آزمون و خطاست اما سفرهای مذهبی سال‌هاست که انجام می‌شود و می‌شد از تجربه سهمیه‌بندی حج برای اربعین استفاده و فقط افراد مثلاً زیر 60 سال و بالای 10 سالی که در سامانه سماح ثبت نام کرده‌اند، امسال اجازه سفر به مراسم اربعین را داشته باشند.
در ادامه همین روند مدیریت اشتباه نیز وقتی از سوی مسئولان اربعین اعلام شد مرزها بسته شده و از مردم خواسته شد که بازگردند، تصمیمی که باید زودتر گرفته می‌شد نه وقتی مشکل گرمازدگی به مرز بروز یک بحران رسیده، مردم توجهی به این دستور نکردند و عملاً تعداد بسیار محدودی منصرف شده و بازگشتند و همزمان تعداد زیادی از مردم نیز در تدارک سفر بودند، اما آیا نمی‌شد مسئولان جدیت بیشتری نشان دهند و همانطور که برای ممانعت از سفرها در ایام پیک کرونا جاده‌‌ها بسته شد، برای ممانعت از سفر، مسیرهای منتهی به شهرهای مرزی نیز بسته شود؟
این مسئله که چرا مردم به توصیه‌های مسئولان اربعین توجه نمی‌کنند، چه وقتی به آنها گفته می‌شود کودک همراه نیاورید و چه وقتی گفته می‌شود به مرزها نیایید چون جانتان در خطر است، مسئله بسیار مهمی است که باید پس از اربعین به دقت بررسی و دلایل این عدم اعتماد به مسئولان بررسی شود؛ اما آنچه باعث وقوع این حجم گسترده از مشکلات در اربعین سال جاری شده، عدم مدیریت صحیح مسئولان علی رغم اشراف آنها به مشکلات و اصرار مردم به انجام این سفر بدون در نظر گرفتن شرایط خاص آن بوده است.
تاکنون بیش از دو و نیم میلیون نفر به عتبات اعزام شده‌اند که نزدیک به ۷۰۰ هزار نفر از آنها به کشور بازگشته‌اند. یعنی هنوز نیمی از تعداد افرادی که پیش‌بینی می‌شد به عراق سفر کنند یا در مرزها هستند و یا در مسیر رسیدن به مرزها و این یعنی تا 10 روز آینده همچنان باید نگران وضعیت زائران اربعین بود.
به قلم زهرا ایرجی
انتهای پیام
