قرآن جفرسون؛ شاهدی بر ریشه‌های عمیق تاریخی اسلام در جامعه آمریکا

به گزارش ایکنا به نقل از هیستوری، پاویون آمریکا در اکسپوی 2020 دبی در کنار نمایش موشک SpaceX و سنگی که از کره ماه در یکی از مأموریت‌های ناسا آورده شده است، یکی از مهمترین آثار مجموعه کتابخانه کنگره را به نمایش گذاشته است؛ ترجمه قرآن متعلق به توماس جفرسون (1826-1743) سومین رئیس‌جمهور آمریکا.

ترجمه دو جلدی به نمایش گذاشته شده در این نمایشگاه، دومین ویرایش از ترجمه جرج سیل (George Sale)، شرق‌شناس بریتانیایی در سال 1764 میلادی است. مورخان می‌گویند جفرسون آن را زمانی که دانشجوی حقوق بود خریده بود.

بیشتر بخوانید:

• نمایش قرآن جفرسون در نمایشگاه اکسپو دبی + فیلم

قرآن جفرسون به دلیل ارزش و کمیاب بودن آن به مدت سه ماه در غرفه ایالات متحده برای نمایشگاه 2020 نمایش داده می‌شود. از قرن هجدهم تا کنون برای اولین بار است که این نسخه از ایالات متحده خارج می‌شود.

حمل این نسخه در یک جعبه چوبی مجهز به سنسور ارتعاش و تغییرات دمایی از سوی یک شرکت حمل و نقل بین‌المللی تخصصی انجام شد و در طول مسیر کتابداران و نیروهای امنیتی آن را همراهی کردند. 

موضع توماس جفرسون در مورد برده‌داری برای برخی از محققان متناقض است، زیرا درست است که او نویسنده اصلی اعلامیه استقلال آمریکا (1776) بود که در آن آمده است «همه انسان‌ها برابر آفریده شده‌اند، اما گفته می‌شود او در طول عمر خود مالک حدود 600 برده بود». 

جفرسون از سال 1801 تا 1809 رئیس‌جمهور آمریکا بود و اعتقاد بر این است که وی به دلایل مختلف علاقه‌مند به ایجاد روابط مثبت با جهان اسلام بوده است؛ از جمله اینکه مراکش اولین کشوری بود که استقلال ایالات متحده را در 1777 به رسمیت شناخت. برخی منابع تاریخی نشان می‌دهند که جفرسون از مهمانان دیپلمات مسلمان خود برای افطار در ماه رمضان پذیرایی می‌کرد.

به گفته دنیس اسپیلبرگ، مورخ دانشگاه تگزاس در آستین و نویسنده کتاب «قرآن توماس جفرسون؛ اسلام و بنیانگذاران» جفرسون در سال 1765 یعنی 11 سال قبل از نوشتن اعلامیه استقلال، این قرآن را به دست آورد.

اگرچه او در طول زندگی سیاسی خود اسلام را به درستی درک نکرد اما از حقوق سیاسی مسلمانان حمایت می‌کرد و به اسلام به عنوان یک دین و به قرآن به عنوان یک کتاب قانون علاقه‌مند بود. به احتمال زیاد جفرسون به خاطر ایجاد روابط دیپلماتیک و درک رسوم و زندگی مسلمانان در  امپراتوری عثمانی و شمال آفریقا به قرآن علاقه‌مند‌ بوده است.
بر اساس نوشته وب‌سایت رسمی کتابخانه کنگره آمریکا، قرآن جفرسون سنگ بنای ساخت مجموعه قرآنی وی و اولین نسخه از  مجموعه قرآن‌های وی به زبان‌ها و چاپ‌های مختلف بود.

این کتاب دو جلدی که در 1764 در لندن چاپ شد، چاپ دوم ترجمه شرق‌شناس و حقوقدان انگلیسی جورج سیل (1636-1736) است. وی مقدمه‌ای 200 صفحه‌ای بر ترجمه خود نوشت و شرایط تاریخی نزول قرآن را توضیح داد و نمایی کلی از زندگی اعراب و مسلمانان، آداب و رسوم و اعتقادات آنها را ارائه کرد. اما وی در مقدمه خاطرنشان می‌کند که هدف از ترجمه او کمک به پروتستان‌ها برای درک قرآن و نحوه استدلال آنها بر ضد آن است.

به گفته اسپیلبرگ، این ترجمه از قرآن به عنوان یک «ابزار تبلیغی» بسیار با ارزش بوده است. مسیحیان قرن هجدهم به ارزش گسترش شناخت خود از اسلام پی بردند و این ترجمه از پرفروش‌ترین کتاب‌های آن دوران بود.

همانطور که یائیر روزنبرگ، روزنامه‌نگار واشنگتن پست یادآور می‌شود، قرآن جفرسون بیانگر حقیقت دوگانه‌ای است که ما باید در مورد رابطه آمریکا با مسلمانان آن را تأیید کنیم. از یک سو، وجود آن نشان می‌دهد که اسلام، بخشی از تاریخ اولیه آمریکا بوده است. از سوی دیگر، ترجمه سیل به ما یادآوری می‌کند که ترس و سوءتفاهم از مسلمانان نیز بخشی از آن داستان بوده است.

کیث آلیسون، نماینده مسلمان کنگره آمریکا که به قرآن جفرسون سوگند یاد کرد، این کتاب را شاهدی از افراد مداراگر و متفکر دینی توصیف کرد که از ابتدای تشکیل این کشور معتقد بودند که باید از بسیاری منابع، از جمله قرآن، دانش و حکمت را به دست آورد.

آنیلا علی از شورای آمریکایی درباره توانمندسازی مسلمانان و توانمندسازی چند مذهبی درباره ارائه این کتاب در اکسپوی دبی می‌گوید: من احساس غرور می‌کنم که این قرآن، که در مجموعه شخصی یکی از بنیانگذاران ایالات متحده وجود داشته به عنوان نمادی از احترام به تکثر دینی در آمریکا به جهان ارائه می‌شود.

اسلام صدها سال در آمریکای شمالی وجود داشته است یعنی از زمانی که بردگان آفریقایی دین خود را با خود به آمریکا آوردند. در دهه 1700، ترجمه انگلیسی قرآن در واقع در بین پروتستان‌های انگلستان و مستعمرات آمریکا پرفروش شد و توماس جفرسون یکی از خوانندگان آن بود.

نسخه شخصی جفرسون از قرآن در اوایل سال 2019 هنگامی که رشیده طلیب، یکی از دو زن مسلمان اول منتخب کنگره، اعلام کرد که در مراسم سوگند خود از آن استفاده می‌کند مورد توجه قرار گرفت. این اولین بار نیست که یکی از اعضای کنگره با این قرآن چند صد ساله قسم می‌خورد. کیت الیسون، اولین نماینده مسلمان کنگره در سال 2007 این کار را انجام داد اما استفاده از آن تاریخ طولانی و پیچیده اسلام در ایالات متحده را برجسته می‌کند.

دنیز اسپلبرگ، استاد تاریخ در دانشگاه تگزاس در آستین و نویسنده کتاب توماس جفرسون: اسلام و بنیانگذاران می‌گوید مردم این کتاب را یک کتاب حقوقی و راهی برای درک مسلمانان که با آنها در امپراتوری عثمانی و شمال آفریقا تعامل داشتند، می‌دانستند.

وقتی جفرسون در سال 1765 قرآن خود را به عنوان دانشجوی حقوق خریداری کرد، احتمالاً به دلیل علاقه او به درک قوانین حقوقی در دوره عثمانی بوده است. همچنین ممکن است چنانکه وی در زندگی‌نامه خود نوشته است، بر تصمیم وی در نگارش اساسنامه آزادی مذهبی ویرجینیا برای محافظت از حق عبادت یهودیان و غیر یهودیان، مسیحیان و پیروان دیگر ادیان تأثیر گذاشته باشد. 

قرآن جفرسون ترجمه سال 1734 توسط وکیل انگلیسی به نام جورج سیل بود. این اولین ترجمه مستقیم قرآن از عربی به انگلیسی بود (تنها نسخه انگلیسی دیگر آن از ترجمه فرانسوی گرفته شده بود که در سال 1649 منتشر شد)، و تا اواخر دهه 1800 به عنوان ترجمه انگلیسی قطعی قرآن باقی ماند. سیل در مقدمه خود نوشت که هدف از این کتاب کمک به پروتستان ها برای درک قرآن است تا بتوانند با آن استدلال کنند.

با وجود این که ترجمه سیل در اصل ابزاری برای فعالیت‌های تبشیری بود اما چیزی نبود که انگلیسی زبانان در بریتانیا و آمریکای شمالی در زمان جفرسون از آن استفاده می‌کردند. اسپلبرگ می‌گوید پروتستانها تا اواخر قرن نوزدهم سفر خود را به آفریقا و خاورمیانه با هدف مسیحی‌سازی مسلمانان آغاز نکرده بودند.

او می‌گوید: درست است که جورج سیل که اولین ترجمه را مستقیماً از عربی به انگلیسی انجام داد اما جذابیت آن فراتر از ارزش خود به عنوان یک ابزار تبلیغی بود. مسیحیان در قرن 18 ارزش یادگیری درباره اسلام را درک کردند. نسخه‌ای که توماس جفرسون خریداری کرد واقعاً پرفروش بود.

گزارش از محسن حدادی