تعظیم شعائر به ظواهر خلاصه نشود / ارائه نظریه جدید رسانه‌ای در پرتو انقلاب اسلامی

به گزارش ایکنا، سیدحسین رضی، استاد دانشگاه صدا و سیما، 24 شهریورماه در نشست علمی «رسانه‌ها و تعهد بر اقامه شعائر دینی» که از سوی معاونت حقوقی و امور مجلس رسانه ملی برگزار شد، گفت: تعظیم شعائر بخشی از هویت ایرانی اسلامی ما است و باید روشن کنیم رسانه‌ها در این عرصه چه رسالت و مسئولیتی دارند. همچنین حق دینداری از حقوق مردم است و رسانه‌ها مسئولیت دارند از این حق پاسداری کنند.

رضی افزود: وقتی حکومت دینی برپا می‌شود، فلسفه وجودی این حکومت، اقامه دین است و چون مردم به عنوان خواست درونی و فطری طاغوت را کنار زده و انقلاب را برپا کردند، درخواست دارند که دین به صورت عینی و ملموس در زندگی آنها جاری شود؛ این خواسته مردم بخشی از هویت آنها را از گذشته تشکیل می‌داده و چیز جدیدی نیست. انسان‌ها ذاتا دیندار و دین‌مدار هستند، بنابراین بر حکومت اسلامی تکلیف است که به خواست عمومی مردم توجه کند و از طرف دیگر تکلیفی است که خدا بر عهده همه قرار داده است.

وی افزود: بخشی از حقوق انسان‌ها حق پیگیری و تعمیق دینداری است و حکومت‌ها باید زمینه لازم را ایجاد کنند. وقتی شعائر مطرح می‌شود، ما به سمت مناسک ظاهری و نمادها می‌رویم، ولی این ظاهر و شعار باید مبتنی بر یک حقیقت و باطنی باشد و قاعدتا نباید برای بزرگداشت شعائر که اصلی قرآنی است، از حقیقت و جنبه عمیق دین غافل شویم و حتی از مبحث رسانه هم علاوه بر مناسک، باید مباحث عمیق دینی هم مطرح شود.

استاد دانشگاه صدا و سیما بیان کرد: پرداختن به امور دینی نباید قشری و پوسته‌ای باشد؛ همانطور که منطق دین هم چنین است؛ اگر ما مبحث شعائر را با باطن و عمق در نظر بگیریم، حتما در مناسک ظاهری بدون افراط و تفریط دنبال خواهد وگرنه ممکن است دچار انحراف یا زیاده‌روی و کم‌روی شویم. رسانه به عنوان واسطه بین حکومت و مردم، هم باید به جنبه حقوقی و هم تکلیفی توجه کند؛ یعنی از یک طرف رسانه باید خواسته‌های  دینی جامعه را مدنظر قرار دهد و از طرف دیگر از حکومت برای تامین این خواسته، مطالبه داشته باشد.

رضی در پاسخ به این پرسش که گاهی ما یک رسانه دینی داریم و گاهی دین رسانه‌ای گفت: دین رسانه‌ای می‌خواهد از ارزش‌های واقعی بکاهد و ارزش‌های کاذب را جایگزین کند. برخی نظریات جبرگرایانه است یعنی خاستگاه رسانه غیردینی است و نمی‌تواند محمل دینی داشته باشد و نباید انتظاری از رسانه در این عرصه داشته باشیم، ولی طبق نظریاتی که رسانه را ابزار خنثی می‌دانند، می‌توان در این رسانه هر پیامی را منتقل کرد و دسته سوم نظریات بینابینی دارند.

وی ادامه داد: در طول تاریخ رسانه بعد از انقلاب اسلامی، می‌توانیم بگوییم دسته نخست این نظریات مردود است و رسانه محملی برای پیام دین و تبلیغ معارف دین می‌تواند باشد، گرچه تنها حلقه در این عرصه نیست و نباید نقش علما، نهادها، سازمان‌های تبلیغی سنتی و منبر و ... را نادیده بگیریم و اینها را باید در کنار یکدیگر ببینیم.

انقلاب نظریه رسانه‌ای جدید ارائه کرده است

وی افزود: کسانی که دین رسانه‌ای را مطرح می‌کنند، شاید مرادشان دین حداقلی باشد که به ظواهر قضایا بیشتر توجه و کمتر به معارف دین توجه دارد و از این جهت لازم است نگاه ما به حوزه دین و رسانه، تام و جامع باشد؛ رسانه به معنای عام باید پیشران بقیه نهادها و جامعه در توجه به ظاهر و باطن دین باشد.

رضی گفت: یکی از آیاتی که خیلی می‌توانیم در مباحث دین و رسانه به آن توجه کنیم، آیه 71 اسراء «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا» است؛ با تشکیل حکومت دینی در حوزه تدین، بسط ید ایجاد شده است و رزق طیب هم می‌تواند رزق مادی و هم معنوی باشد و ما باید رزق طیب از طریق رسانه به مردم بدهیم که عمدتاً همان معارف نورانی  دینی است؛ رسانه به عنوان ابزاری است که می‌توان توسط آن به انتقال معارف بپردازیم و جامعه را به رشد معنوی و هدف اصلی خلقت برسانیم.

وی بیان کرد: رسانه به عنوان پیشران در جامعه حکایت از نظر ولی فقیه در یک جامعه دینی دارد و در این راستا نقش والایی  در کنار شبکه‌های دینی دیگر مانند حوزه و روحانیت و مساجد و ... ایفا می‌کند. با این نگاه، دید مترقی خواهیم داشت؛ یعنی رسانه می‌تواند نقش هادی و هدایتگری هم پیدا کند که قطعا بحث ابزار صرف رسانه مطرح نیست، بلکه کل سازمان یک رسانه مطرح است و با این رویکرد، می‌توان نظریه جدیدی هم در بحث رسانه ایجاد کنیم.

زمینه شنیدن اقوال حسن در جامعه ایجاد شود

وی افزود: حکومت اسلامی باید زمینه شنیدن اقوال حسن در جامعه را فراهم کند و این کار رسانه است. یعنی اگر رسانه قرار است اقامه دین و تحکیم دینداری بکند، باید زمینه شنیدن همه اقوال حسن را برای جامعه فراهم کند؛ در این صورت مردم از بین این اقوال بهترین آن را انتخاب خواهند کرد؛ البته قید این است که همه  این اقوال طریق الی الله است. اگر این اتفاق بیفتد، مردم با اختلاف زبان و سلیقه و ... در مسیر هدایت حرکت خواهند کرد. در اینجا اقناع و استدلال هم باید وجود داشته باشد، نه اینکه ما صرفاً پوسته شعائر را مطرح کنیم؛ اقامه شعائر به این است که افراد با اقناع و برهان، این شعائر را بپذیرند و به آن عمل کنند.

وی تأکید کرد: رسانه باید زمینه عبادالله شدن جامعه را فراهم کند، ما با عمق‌بخشی به شعائر دینی می‌توانیم آن را به نسل بعد هم انتقال دهیم و این کار از طریق جامعه‌پذیری ممکن است و نخستین بخش جامعه‌پذیری در خانواده رخ می‌دهد. امروز اگر رسانه بتواند مباحث دینی را در جان مخاطب تعمیق ببخشد، افرادی که مخاطب رسانه نیستند نیز از طریق این افراد پیام را دریافت می‌کنند و بخشی از  این گروه مخاطب، نسل آینده است؛ در اینجا نقش نخبگان و گروه‌های مرجع در اقامه دین و شعائر مهم است.

رضی تصریح کرد: گام اول در مسیر نشر اقوال حسن، پالایش اقوال ضلال است؛ اجازه ندهیم پیام مضل و ضال و غیرحسن در رسانه‌ها جاری شود؛ اگر این چارچوب رعایت شود، ما مخاطبی را رشد خواهیم داد که کاملاً در حوزه دینی دیندار است و تربیت او برای نسل بعد هم دین‌مدارانه خواهد بود.