به گزارش ایکنا، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه شهید صدر، ششمین جلسه گفتوگو درباره آثار و اندیشههای شهید سیدمحمدباقر صدر با موضوع «بانکداری اسلامی از منظر شهید صدر» شامگاه 13 شهریور با حضور تاراس چرنینکو، اقتصاددان و اسلامشناس روس و علی سعیدی، عضو هیئتعلمی گروه اقتصاد اسلامی دانشگاه قم به صورت بر خط از صفحه اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر پخش شد.
در این جلسه تاراس چرنینکو، اسلامشناس و اقتصاددان صاحبنظر در بانکداری بدون ربا، که در حوزه اندیشه شهید صدر بویژه در صحنه عینیت فعالیتهایی داشته است، گفت: شهید صدر در جلد اول کتاب اقتصادنای خود در نقد سیستمهای سوسیالیستی و سرمایهداری میگوید هیچکدام از اینها ارزشهای اخلاقی و معنوی را در اقتصاد خود در نظر نگرفتهاند؛ بلکه هر دو بر اساس ارزشهای مادی و مادهپرستی ساخته شدهاند؛ کشورهای سرمایهداری، آزادی ادیان داشته و دارند، ولی این توجه به دین فقط در ظاهر است؛ سیستم سرمایهداری حتی از سیستم کمونیستی و سوسیالیستی خیلی بیشتر مادهپرست است و این مسئله در معاملههای بانکی و تجاری بهصورت کامل آشکار میشود.
وی افزود: بنده هم در پیگیریهای اقتصادی خود به نتیجه شهید صدر رسیدهام که اینجا نقایصی وجود دارد؛ برای مثال در ریاضیات اگر به یک کیلو سیب، یک کیلو سیب اضافه کنیم دو کیلو سیب میشود، اما اگر بخواهیم به یک کیلو سیب چند ثانیه یا چند کیلومتر اضافه کنیم نمیتوان از آن نتیجه گرفت و این معادله از نظر ریاضیات باطل است.
چرنینکو بیان کرد: اگر به مدل بانکداری و تمام معاملههای رباخواری نظر کنید، بهدنبال برداشت ربا یعنی پول اضافه هستند؛ یعنی من به شما ده دلار میدهم و شما باید یک دلار اضافه کنید و یازده دلار به من برگردانید، اساس این چیست؟ اصولش چیست؟ کلاً قانون مقایسه خراب شده است.
وی افزود: یکی از قوانین بنیادین اقتصاد، قانون تولید است؛ اجداد ما برای تبدیل یک جنس به جنسی دیگر یک مقایسه عمومی بهعنوان معیار داشتند؛ جنس به پول و پول به جنس دیگر تبدیل میشد و آن جنس دیگر در منطقه محروم به یک جنس اضافه تبدیل میشد که اینطور تجارت آزاد میتواند با انتقال جنسها از منطقه تولید به منطقه نیازمند سود خود را ببرد و پول اضافه بگیرد؛ این حلال است؛ چون در آن کار انجام میشود و تولید وجود دارد؛ یعنی جامعه و اقتصاد کشور از این نوع تجارت ارتقا و توسعه پیدا میکند.
این اسلامشناس روس اظهار کرد: اما در معامله ربایی چنین چیزهایی نداریم؛ فقط پول را به پولِ اضافه تبدیل میکنیم؛ بهطور مختصر، هر معامله رباخواری از اساس، از پروسه تولید حمایت نمیکند؛ نه تولید و نه انتقال یا به عبارتی تجارت به نفعش نیست؛ نفع رباخواران فقط درآمد از نرخ بهره است و این نکتهای کلیدی برای درک نقش تخریبکننده اقتصاد رباخواری است که در بعضی کشورها از این مسئله حمایت میکنند.
وی افزود: برای مثال بانک معمولی رباخوار برای پرداخت پول، مبلغ وثیقه یا رهن وام را حدود 25 درصد کمتر اعلام میکند سپس در زمانی که فرد وام خود را تسویه نکرد آن را 25 درصد بیشتر میفروشد که این سود بسیار بیش از نرخ بهره بانک است؛ بنابراین سعی او در تصاحب این رهن و فروش آن است. این کار به این دلیل است که بانک در سود و زیان مشتری شریک نیست و اصلاً به نفعشان نیست که به مشتریانشان توصیه انجام معاملات درستی داشته باشند یا تجارتشان موفق باشد و در کل برای جامعه مفید باشد؛ چیزی تولید کنند یا خدمات مفید برای جامعه انجام دهند؛ این برای بانکداران رباخوار اصلاً مهم نیست.
چرنینکو بیان کرد: بانکداری ربایی میتواند به بحران اقتصادی کشور منجر شود؛ امروز حتی بعضی کشورهای سرمایهداری، قوانینی را برای محدودیت کار رباخواران وضع کردهاند تا به مردم زیاد ظلم نکنند؛ البته از لحاظ شرعی ظلم کوچک و بزرگ نداریم؛ به فرموده حضرت علی(ع) بزرگترین گناه آن است که خود انسان آن را کم بشمارد. بنابراین حتی با سود و بهره نیم یا پنج درصد که در بعضی کشورهای به اصطلاح متمدن و پیشرفته میبینیم، میتواند به خراب شدن اقتصاد ملیشان منجر شود و زود یا دیر، مورد استضعاف تجار و مشتریان آینده قرار گیرد.
وی گفت: برای این است که رباخواران با تبدیل اقتصاد کشورها به اقتصاد اسلامی مخالف هستند و به هر نحو و با هر ابزاری سعی میکنند از پیشرفت این ارتقا و انتشار معاملات اقتصاد اسلامی یا غیر ربایی جلوگیری میکنند.
چرنینکو اظهار کرد: مسلمانان با مسیحیان و یهودیانِ واقعی مؤمن، ارزشهای مشترکی در این زمینه دارند؛ هم تورات و هم حرفهای حضرت عیسی(ع) بهطور کامل مخالف رباخواری است و ما در این نکات بهطور مسلم مشترکاتی داریم. اگر مردم صلحطلب سراسر جهان، امتیازات اقتصاد اسلامی را میدیدند، هیچوقت بهدنبال وام معمولی نمیرفتند.
وی افزود: بعضی بانکهای اسلامی بر اساس اصول مشارکت سود و زیان یک کار مفیدی انجام میدهند، و در این راه مشتریان بیتجربه را از ارتکاب اشتباه بازار نگه میدارند؛ چون بعضی از قبل درست حسابوکتاب نمیکنند. اگر مشتری بدون سابقه کاری برای گرفتن وام به بانک معمولی مراجعه کند، تنها مسئله مهم بانک این است که آیا میتواند رهن آن را بگیرد یا خیر؛ اگر رهن آن را گرفتند دیگر خیلی مهم نیست که تجارتشان چقدر موفق شود؛ اگر موفق نشود سود بانک ربایی بیشتر میشود.
چرنینکو گفت: اما بانک اسلامی شریک زیان احتمالی مشتری خود هم هست؛ بههرحال اگر مشتریانش سودی نداشته باشند، بانک هم نمیتواند سودده باشد؛ بنابراین خیلی با دقت بررسی میکنند؛ تمام پروژههایی که به قرضدهنده این بانک سپرده میشود به نفع خود بانک اسلامی است که مشتری او موفق شود و تجارت مشتری ارتقا پیدا کند و توسعه یابد.
وی افزود: نکته مهم اینکه بانک اسلامی به آسانی وام نمیدهد؛ اما اگر قرار شود که مشتری وام بگیرد، تا آخر عمر برده اقتصادی این بانک نمیشود؛ اگر هم احتمال سوددهی کار او قوی باشد، خیلی آینده خوبی دارد، چون غیر از مشتری خودش که میتواند حسابوکتاب کند، از قبل سابقه کاری نداشته باشد، قشنگ دقت نکند، بههرحال هیئت مدیران و متخصصان بانک خیلی زیبا این پروژه را بررسی میکنند، قبل از آنکه تصمیم نهایی بگیرند که فلان وام به فلان مشتری داده شود. این نوع بانکداری مدلی از جامعه اسلامی است که همه باید به هم کمک کنند.
وی اضافه کرد: به برخی از دوستان که در کارهای اقتصادی شکست میخورند میگویم شما پیشتر باید با من مشورت میکردید؛ حال بانک اسلامی هم نقش همین دوست صمیمی را برای مشتری دارد؛ خواه ناخواه مشتری باید با بانک اسلامی مشورت کند و بانک اسلامی خواه ناخواه باید او را نصحیت کند که وارد فلان پروژه بشود یا نشود و چقدر ریسک دارد و این مشورت از وظایف بانک اسلامی است.
چرنینکو گفت: این در حالی است که بانک ربایی چنین وظیفهای ندارد و در هر کشور سرمایهداری که میروید فقط تبلیغات میکنند، پلاکارد آویزان میکنند، ایمیلتان میآید، که فقط بیایید وام بگیرید؛ تنها گذرنامه را میگیرند تا بدانند چهچیزی دارید و چهچیزی ندارید تا برای رهن از آن استفاده کنند. هرچند این یک تله است؛ مانند باتلاق شما را در خود پایین میکشد. حال با گرفتن وام برای تسویه وام قبل، انسان بیشتر در این باتلاق فرو میرود و به عبارتی در تله اینها میافتد.
وی افزود: در بانک اسلامی هم مشتری به تله نمیافتد، هم به نفع بانک است چون مشتریِ خود را بیدار میکند، اگر پروژه را رد کردند، صد نفر دیگر با پروژههای موفق میآیند و آنها وام اسلامی را میدهند، چون شریک سود و زیان است، اگر پروژه خیلی موفق و سودمند باشد، برای مثال درآمد بانک اسلامی نسبت به بانک معمولی چند برابر هم بیشتر میشود؛ این به نفع مشتری و بانک است و همچنین به نفع دولت است؛ اگر اکثریت مردم در تله وام افتاده باشند، تله رباخواری افتاده باشند، دیگر خود دولت نمیتواند قوی باشد.
اقتصاددان روس با بیان اینکه در بعضی کشورهای غربی بیش از نصف شهروندان تا حدود پنجاه هزار دلار وام دارند، گفت: اینان وارث اقساط وام پدران و اجدادشان میشوند؛ وامِ درسشان را میپردازند، وامِ املاکشان را میپردازند، با این سیستم یک میلیونر اگر بیکار شد یا گرفتار بحران اقتصادی شدر مانند سال 2008 میلادی ایالاتمتحد، در روز آینده بلافاصله فقیر و ندار میشود.
وی افزود: کشور روسیه بهطور کلی خیلی از بانکداری اسلامی استفاده میکند؛ وزیر اقتصاد کشور ما برای کار توسعه بانکداری اسلامی در کشور روسیه جایزه گرفته است؛ خیلی از بانکداری اسلامی حمایت میکند، با اینکه خودش مسلمان نیست اما درک میکند که چقدر برای مشتریان و دولت منفعت دارد.
وی اضافه کرد: همچنین در کشور روسیه در پنج سال آخر یک سری قوانین برای محدودیت رباخواری تعیین شد؛ برای مثال از یک حدی میتوانند روی وام شما درصدی بگذارند اما بیش از آن نمیتوانند. در بعضی مناطق مسلماننشین بانکداری بدون ربا زیاد است و در مسکو چند بانک اسلامی فعالیت دارند.
استاد اقتصاد روسیه بیان کرد: فعلاً کشور روسیه در مرحله ارتقا و توسعه اقتصادی است، و در توسعههای تجاری در کشور خیلی موفق هستند؛ وامگیری معمولی اینقدر ریسک ندارد؛ اگر مقایسه کنید با کشورهای اسلامی که بعضی کشورهای غیرمتمدن هستند.
وی افزود: خیلی از مردم از اقتصاد اسلامی اطلاع دقیقی ندارند؛ این وظیفه ماست که این مدل اقتصادی را تبلیغ کنیم؛ شاید بعضی ندانند که بانکداری اسلامی و غیرربایی منحصر به مسلمانان نیست، این هم باز وظیفه ماست که تبلیغ کنیم، هر دیانتی که شما دارید، چنین اقتصادی را میپسندید و از لحاظ قوانین اقتصاد، نهفقط از لحاظ دینی، این میتواند برای همه سودمندتر باشد، یعنی فعلاً مرحله کار تبلیغی است، این پروژههای بانکداری اسلامی در کشور روسیه تازه راه افتاده است.
انتهای پیام