بقاع متبرکه؛ ظرفیتی مغفول در گردشگری مذهبی / بازدید متفاوت از زیارت است

سرزمین ما قرن‌هاست که آزادی‌خواهان و پاک‌سرشتانی از تبار پهلوانان، قهرمانان و عیاران را پذیرا بوده و دوره‌ای از تاریخ بشر با این سبک رقم خورده است. خاندان عصمت و طهارت(ع) از جمله پاک‌ترین انسان‌ها هستند که بسیاری از آنان برای نشر مبانی دینی و یا در امان ماندن از شر دشمنان زمان خود سرزمین مردمان پارس را برای زندگی برگزیدند.

با حضور امام رضا(ع) در ایران، زمینه سفر برای فرزندان و اقوام آن حضرت فراهم شد، اما در حین عزیمت، اقوام ایشان با سخت‌گیری مأموران و حکمرانان ظالم مواجه شده و مجبور شدند در اقصی نقاط این سرزمین پراکنده شوند. به منظور بزرگداشت و تجلیل از امامزادگان و بقاع متبرکه روز پنجم ذی‌القعده به همین نام مزین است. خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی این اماکن مورد توجه مسئولان و مردم قرار گرفته است و امروز به مکانی برای گسترش معرفت، انجام امور فرهنگی و از همه مهم‌تر کسب حال خوب تبدیل شده است.

مقام معظم رهبری در فرمایشات خود همواره بیان فرمودند که بقاع متبرکه باید به قطب فرهنگی تبدیل شوند، برای تبدیل این اماکن به قطب فرهنگی و یا گردشگری مذهبی باید ابزار و لوازم آن فراهم شود تا بتوان علاوه بر جذب مسلمانان به مکانی جذاب برای توریست‌های غیر مسلمان تبدیل شود.

ایکنا استان مرکزی، به مناسبت بزرگداشت و تجلیل از امامزادگان و بهره‌مندی از این اماکن به عنوان قطب گردشگری مذهبی گفت‌و‌گویی با بابک مغازه‌ای، مشاور توسعه کسب و کارهای گردشگری صندوق کارآفرینی امید کشور انجام داده است که تقدیم مخاطبان می‌شود.

مغازه‌ای گردشگری مذهبی را یکی از انواع گردشگری فرهنگی دانست و اظهار کرد: برای مسلمانان و پیروان هر مذهب، اماکن مقدس و مذهبی دارای اهمیت بسیار است، اما از نگاه کلی گردشگری باید گفت که اماکن مذهبی فارغ از بعد مذهبی، یکی از اماکنی هستند که از لحاظ فرهنگی و تاریخی برای پیروان آن مذهب و پیروان دیگر مذاهب به عنوان جاذبه گردشگری محسوب شده و دلیلی برای سفر و بازدید است.

وی در پاسخ به این سؤال که گردشگری مذهبی دارای چه ویژگی‌هایی است، تصریح کرد: گردشگری مذهبی در قالب بازدید گردشگران از اماکن مذهبی تعریف می‌شود و اغلب آنان دارای قدمتی تاریخی است، چراکه اماکن مذهبی عموماً بناهایی مربوط به دوران تاریخی متأخر هستند و حداقل چندین قرن قدمت دارند و به جهت اینکه برای پیروان آن مذهب از اهمیت بسیار و ویژه برخوردارند، معمولاً دارای معماری، تزئینات، شاخصه‌های دیدنی و جاذبه خاص هستند. زیرا پیروان هر دین علاقه‌مندند نیایشگاه و زیارتگاه را به بهترین شکل ممکن معماری کرده و نگهداری کنند.

اهمیت تاریخی و فرهنگی بقاع متبرکه

مغازه‌ای با اشاره به معماری منحصربه‌فرد برخی بقاع متبرکه و ابراز تأسف و گلایه از تخریب آنان، ادامه داد: متأسفانه معماری برخی از بقاع در فرایند احیا و مرمت از بین رفته است. باید بناهای متبرکه و زیارت‌گاه‌ها در دو حوزه مهم مذهبی و تاریخی مورد اهمیت واقع شوند. اهمیت تاریخی و فرهنگی بقاع متبرکه و امامزادگان نباید مورد غفلت قرار گیرد.

این استاد دانشگاه توجه به معماری را لازمه حفظ و احیای بقاع متبرکه بیان و اظهار کرد: حفظ معماری فرهنگی و سنتی در رونق کسب و کار و رونق فرهنگی مناطق مختلف تأثیرگذار است. اگر برنامه‌ریزی برای حفظ و احیای آنان داریم به موضوع معماری، تاریخ، شاخصه‌های فرهنگی را در فرایند برنامه‌ریزی برای مرمت مدنظر قرار گیرد. امامزادگان به خودی خود اصالت دینی دارند و باید از اصالت تاریخی و فرهنگی آنان محافظت کرد.

مغازه‌ای ضمن گرامیداشت روز بزرگداشت و تجلیل از امامزادگان، ضرورت توجه به این اماکن مقدس را مورد تأکید قرار داد و از بی‌توجهی یا کم‌توجهی به ظرفیت بقاع متبرکه و امامزادگان برای توسعه گردشگری مذهبی ابراز تأسف کرد و گفت: به دلیل اینکه بیشتر به بعد مذهبی بقاع متبرکه یا امامزادگان توجه می‌شود به بعد ظرفیت گردشگری آن توجه لازم نشده است. 

وی با بیان اینکه بقاع متبرکه ظرفیت تبدیل به گردشگری مذهبی و جاذبه گردشگری را دارند، ادامه داد: در جذب گردشگر به‌ویژه گردشگرانی از دیگر مذاهب ویژگی‌هایی همچون موقعیت جغرافیایی، بزرگی و کوچکی بنا، نزدیکی یا دوری از مراکز پرجمعیت حائز اهمیت است. با توجه به پارامترها و سنجه‌های مختلف تعدادی از امامزادگان ظرفیت دارند که در حوزه گردشگری مورد توجه قرار گیرند و این به شرطی محقق می‌شود که اصالت معماری، تاریخی و فرهنگی آن را در کنار اصالت دینی حفظ و مرمت آن را به درستی انجام و امکان بازدید برای گردشگران فراهم شود.

ایجاد گردشگری مذهبی

مغازه‌ای با اشاره به این نکته که مفهوم بازدید با زیارت متفاوت است، تشریح کرد: زیارت مختص به پیروان همان مذهب است ولی بازدید به پیروان و شریعت خاص محدود نیست و ممکن است افرادی از دیگر مذاهب از آن بنا بازدید داشته باشند و این امر در توسعه فرهنگی، فرهنگ‌سازی و ترویج مذهب نیز مؤثر خواهد بود.

مغازه‌ای ادامه داد: برای تبدیل بقاع متبرکه و امامزادگان به قطب گردشگری مذهبی مدیران و متولیان امر باید با صاحب‌نظران حوزه گردشگری مشورت کرده و برای انجام این کار برنامه‌ریزی خاص داشته باشند تا این امر توسعه پیدا کند. قطعاً راهکارهای متعددی در کشورهای دنیا برای ایجاد گردشگری مذهبی تجربه شده است و مسئله جدیدی نیست. البته همه بناهای مذهبی چه در کشورهای اسلامی و چه غیر اسلامی قابلیت تبدیل به گردشگری مذهبی را ندارند و تنها تعدادی دارای این ویژگی هستند. لازم است برای توسعه این نوع گردشگری ساز و کارها دیده شده و زیرساخت‌ها فراهم شود.

مشاور توسعه کسب و کارهای گردشگری صندوق کارآفرینی امید کشور در پایان ادامه داد: متأسفانه برخی از بناها در ساعت‌های عمومی بسته است و امکان بازدید حتی برای پیروان آن مذهب نیز وجود ندارد. اگر زیرساخت‌های گردشگری مذهبی را فراهم کرده، تبلیغات لازم و اطلاع‌رسانی لازم صورت گیرد و راهنمایان حرفه‌ای مرتبط با گردشگری مذهبی تربیت شوند تا بتواند این اماکن را به درستی معرفی کند، قطعاً می‌توان به آینده گردشگری مذهبی امیدوار بود.