از روایت دوستی با قرآن تا تأکید بر پرورش استعدادهای نوجوانان

محمد اسماعیلی وردنجانی، دانش‌آموز ۱۲ ساله اهل شهر وردنجان از توابع شهرستان بن را به اذعان اساتید تراز اول قرآن باید یک پدیده قرآنی بدانیم که به‌ویژه در سال گذشته توانست استعداد قرائت خود را در صحنه‌های مهم ملی به منصه ظهور و بروز برساند و در سطح استان و کشور شناخته شود.

این دانش‌آموز پایه ششم ابتدایی سال گذشته در شانزدهمین دوره مسابقات قرآنی «مدهامتان» در سنندج مقام اول کشور را در رشته قرائت تقلیدی کسب کرد و چندی بعد با تلاوت‌های زیبا و شنیدنی خود در نخستین دوره جشنواره تلاوت‌های تقلیدی سازمان اوقاف و امور خیریه در تهران، توجه داوران و اساتید تراز اول کشور را به خود جلب کرد. این چهره قرآنی نوجوان هم‌اکنون خود را برای فینال جشنواره تلاوت‌های تقلیدی آماده می‌کند که به‌زودی در ورزشگاه آزادی برگزار خواهد شد.

ایکنای چهارمحال و بختیاری در راستای رسالت معرفی و پرداختن به چهره‌ها و استعدادهای قرآنی استان در نشستی در دفتر خبرگزاری میزبان «محمد اسماعیلی» و پدر این نوجوان قرآنی بود که این نشست صمیمی با حضور محسن مولوی، رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه از قاریان و مدرسان قرائت در استان برگزار شد. 

مسیری که با مداحی آغاز شد

سیف‌الله اسماعیلی، دبیر زیست‌شناسی و پدر محمد اسماعیلی در این نشست با اشاره به اینکه فرزندش از حدود سه یا چهار سالگی و پیش از آنکه قاری قرآن باشد، مداح بود، اظهار کرد: محمد گاهی در هیئت مداحی می‌کرد که البته در همان بحبوحه در کلاس‌های حفظ موضوعی خردسالان دارالقرآن شهر وردنجان نیز تا زمانی که تشکیل می‌شدند، شرکت می‌کرد اما این کلاس‌ها ادامه نیافت. در حدود هفت سالگی، آقای مولوی پیشنهاد مؤسسه نسیم وحی شهرکرد را برای یادگیری قرائت داد که محمد را به این مؤسسه قرآنی نزد استاد مسعود داوری بردم و از ایام بعد از کرونا تا امروز نیز در کلاس‌های این استاد شرکت دارد.

وی با ذکر اینکه فرزندش خوشبختانه به قرائت قرآن با جدیت بیشتر نسبت به مداحی علاقه نشان داد، افزود: در محرم سال ۱۴۰۱ محمد و سه نفر از دوستانش هیئت کوچک عزاداری در محله راه‌اندازی کرده بودند و پسرم مداحی قدیمی یکی از مداحان مشهور کشور را اجرا می‌کرد، که فیلمی از این عزاداری منتشر و پربازدید شد تا جایی که این مداح معروف به وردنجان آمد و قول‌هایی هم داد که عملی نشد و این بدقولی شاید ناخودآگاه عاملی بود که محمد تمام هم و غم خود را معطوف قرائت قرآن به جای مداحی کرد و مسیر قرائت را برگزید. البته مداحی جدای از قرائت نیست اما بنده هم دوست داشتم فعالیت پسرم معطوف بر قرائت باشد.

اسماعیلی بیان کرد: به لطف راهنمایی‌های آقایان مولوی و داوری محمد این مسیر را طی کرده و ادامه می‌دهد و در مسابقات مختلف شرکت کرده است که اخیراً نیز توانست در شانزدهمین دوره مسابقات قرآنی مدهامتان در رشته قرائت تقلیدی مقام اول را کسب کند و نیز در اولین دوره جشنواره تلاوت‌های تقلیدی به مرحله نهایی راه یابد. 

جشنواره تلاوت‌های تقلیدی؛ بستر شناسایی استعدادها

این فرهنگی آموزش‌ و پرورش استان با اشاره به اقدام خوب اوقاف در طراحی و اجرای جشنواره تلاوت‌های تقلیدی که باعث شناسایی استعدادهای نوجوان از سراسر کشور می‌شود، بیان کرد: این جشنواره می‌تواند پله‌های ترقی را برای شرکت‌کنندگان ایجاد کند زیرا این نوجوانان هر چه به مراحل بالاتر می‌روند دوره‌های آموزشی پیشرفته را پشت سر می‌گذارند و همین پیوست آموزشی بسیار مهم و به‌جاست که جای تقدیر دارد. 

اسماعیلی ادامه داد: به‌نظرم در این جشنواره قرآنی مبتکرانه نوجوانان مستعد فرصت پیدا می‌کنند تا قرائت را پله به پله یاد بگیرند و به سطح بالاتر ارتقا یابند به‌ویژه اینکه این ۸۰ منتخب کشوری که به مرحله حضوری راه یافتند حقیقتاً از سطح بالایی برخوردار بودند و این فضای مطلوب جشنواره باعث شد که استعدادهای قرآنی در کنار هم و در محضر اساتید و داوران تراز اول ملی رشد کنند. برای داوران نیز مایه تعجب بود که این استعداد قرآنی برخاسته از مناطق کم‌برخوردار مانند چهارمحال و بختیاری باشد که استاد شاه‌میوه در این جشنواره از تعبیر «پدیده» برای محمد استفاده کرد.

فضای قرآنی خانواده 

این پدر دغدغه‌مند در خصوص فضای فراهم شده برای قرآنی شدن فرزندش که خداوند پس از ۱۱ سال به آنها عطا کرده است، توضیح داد: بنده یا مادر محمد فعالیت قرآنی خاصی نداریم اما تلاوت روزانه قرآن را داریم و به‌نظرم علاقه و پیگیری خود محمد توانست او را به این رتبه برساند و ما نیز در حد توان حمایت و کمک کردیم که البته نقش تشویق‌ها و پیگیری‌های مادر محمد در این زمینه بسیار بیشتر از بنده بوده است. فرزند ما علاقه بسیاری به گوش دادن به تلاوت‌ها دارد که بلافاصله بعد از گوش دادن به هر تلاوتی آن را اجرا می‌کند؛ البته به توصیه اساتید این کار را کمتر کرده است زیرا برای نوجوانی که در اول مسیر قرار دارد، تقلید هم‌زمان از چند استاد ممکن است هم برای فن تلاوت او و هم حنجره آسیب‌زا باشد.

اسماعیلی تأثیرگذاری برنامه‌های قرآنی به‌ویژه برنامه محفل را یادآور شد و گفت: این برنامه حقیقتاً طیف وسیعی از جامعه را جذب کرد و محمد نیز به این برنامه و به‌ویژه استاد شاکرنژاد علاقه‌مند است و برای محفل سال آینده نیز ثبت‌نام کرده و دوست دارد اگر به این برنامه راه یافت با این استاد بین‌المللی منافسه داشته باشد. 

وی با تأکید بر توجه قاری به ترجمه و معانی آیات تلاوت شده، توضیح داد: بنده محمد را در حیطه محتوا و معانی آیات راهنمایی می‌کنم و هر تلاوتی که می‌خواهد داشته باشد در خصوص معانی و محتوای آیات توضیح می‌دهم تا با علم به معانی تلاوت کند. گاه این مهم از سوی عامه مردم و حتی خود قاریان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و بیشتر درگیر صوت و لحن و هنر تلاوت هستند حال آنکه معانی و پیام آیات را نیز باید مورد توجه قرار دهیم تا انس واقعی شکل بگیرد.

اسماعیلی در خصوص افقی که برای فرزندش در قرائت دیده است، بیان کرد: محمد در یک برهه نیز در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان موسیقی سنتی کار می‌کرد و حتی در جمع ۵۰ نوجوان گروه کُر کشور قرار گرفت و اساتید بزرگ ملی نیز صدای او را دوست داشتند. او مقدمات موسیقی را نیز یاد گرفت که اگر این مسیر را طی می‌کرد به شهرت هم می‌رسید اما از بین موسیقی، مداحی و قرآن خوشبختانه در نهایت قرآن را انتخاب کرد. بنده هم به او می‌گفتم اگر دنبال شهرت هستی راه موسیقی یا مداحی را ادامه بده که خودش بر طبق علاقه، قرائت را انتخاب کرد. 

وی با اشاره به اینکه فرزندش همواره تلاوت‌های خود را به روح پاک و مطهر شهدا هدیه می‌کند، افزود: این نیت باعث شده است که در زندگی خود نیز به دنبال رضایت شهدای والامقام باشد که رضایت خداوند است. 

نوجوان قرآنی که ورزش را دوست دارد

این دبیر آموزش‌ و پرورش با اشاره به اینکه پرداختن به قرآن و شرکت در کلاس‌ها و جلسات و محافل باعث ایجاد محدودیت در زندگی محمد و کودکی کردن او نشده است، توضیح داد: او در انتخاب کارهایش کاملاً آزاد است و هیچ اجبار یا اکراهی نداشته است که در کنار قرآن به سایر علاقه‌هایش از جمله ورزش یا زبان انگلیسی و ... نیز می‌پردازد. 

وی با ابراز تأسف از نبود برنامه و ساز و کار منسجم در برگزاری مسابقات قرآن دانش‌آموزی در مقطع ابتدایی و حتی برگزار نشدن مرحله شهرستانی، افزود: از مدیریت فعلی آموزش‌ و پرورش انتظارات بیشتری بود که با توجه به نگاه ویژه به حوزه پرورشی تحولی را در این حوزه شاهد باشیم که متأسفانه تا کنون محقق نشده و با انتصاب اخیر یکی از چهره‌های ممتاز قرآنی استان در معاونت پرورشی اداره‌کل این انتظار را داریم که در حوزه فعالیت‌های قرآنی اتفاقات خوبی را شاهد باشیم.

نقش مسابقات قرآن دانش‌آموزی در پرورش استعدادهای قرآنی 

اسماعیلی به شور و نشاط قرآنی دهه ۷۰ در مدارس اشاره و تصریح کرد: در آن دوران که ما دانش‌آموز بودیم نظیر همین جشنواره تلاوت‌های تقلیدی در مدرسه برگزار می‌شد و یک استاد در رأس کار قرار می‌گرفت و ما را تشویق می‌کرد؛ در حالی که امروز خبری از این رویدادها و مسابقات نیست و حتی برای تلاوت قرآن صبحگاه هم گاهی در برخی مدارس سهل‌انگاری صورت می‌گیرد.

وی در پایان گفت: پیشنهاد می‌کنم یک جشنواره تلاوت‌های تقلیدی در استان برای شناسایی نوجوانان مستعد قرآنی شکل بگیرد و این اتفاق یک رویداد خوب را شکل خواهد داد که باعث می‌شود نوجوانان قرآنی با هم آشنا شوند و در یک فضای تعاملی خوب و دوستانه با هم رشد و پرورش پیدا کنند.

مراقب استعدادهای قرآنی باشیم

در ادامه، محسن مولوی، رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه محمد اسماعیلی را باید یکی از استعدادهای نادر قرآنی در استان بدانیم که حقیقتاً یک پدیده است، اظهار کرد: تعبیری که استاد شاه‌میوه در مورد این نوجوان به‌کار برد واقعاً به‌جا و درست است و محمد باتوجه به جنس صدا و قدرت بالا در تحریرهای ظریف و استعداد خارق‌العاده در تقلید، یک پدیده منحصر به‌فرد است.

وی هوش موسیقایی را در تقلید و قرائت بسیار مهم ارزیابی کرد و ادامه داد: محمد از هوش موسیقایی بسیار خوبی برخوردار است تا جایی که با یک بار گوش‌دادن به یک تلاوت می‌تواند ظریفانه آن‌را تقلید و تلاوت کند و او را باید یک نابغه بدانیم که امیدواریم با توجه و دقت خودش، خانواده و اساتید بتوانیم این استعداد را پرورش دهیم و در آینده نه چندان دور تبدیل به یک قاری تراز اول بین‌المللی شود. 

این چهره قرآنی استان با ابراز خرسندی از اعتلای نام چهارمحال و بختیاری در مهم‌ترین صحنه‌های قرآنی به لطف حضور محمد اسماعیلی، بیان کرد: محمد باعث شد نام استان ما در عرصه قرآنی در یکی دو سال اخیر خوش بدرخشد و باز هم تأکید می‌کنم باید از این استعداد قرآنی مراقبت کنیم و به‌صورت اصولی پرورش بدهیم.

علاقه در مسیر قرائت تعیین‌کننده است

مولوی در پاسخ به پرسشی مبنی بر سن مناسب آغاز قرائت کودکان، بیان کرد: مؤلفه علاقه در این زمینه تعیین‌کننده است همانطور که در مورد محمد می‌بینیم پدر و مادر اجازه دادند تا بر طبق علاقه شخصی قرائت قرآن را انتخاب کند و پیش برود و پدر و مادر فقط نقش هدایتی و حمایتی دارند بنابراین سن آغاز جدی آموزش در مورد هر شخصی می‌تواند متفاوت باشد؛ ما هم در خانواده قاری نداشتیم اما بنده از اوایل دوران راهنمایی علاقه‌مند به قرائت شدم و با گوش دادن به تلاوت این مسیر را طی کردم و بعد هم آموزش‌ها را گذارنده‌ام که البته ادامه دارد.

مولوی اعتماد به نفس محمد را در سایه قرآن مورد تأکید قرار داده و سازنده دانست و گفت: بسیاری از ما قاریان با وجود حضور پیاپی در صحنه در برخی موارد ممکن است دچار استرس شویم اما محمد در هر صحنه حتی پخش زنده از تلویزیون با طمأنینه و آرامش کامل و با اعتماد به نفس تلاوت می‌کند و این موضوع مهمی است زیرا استرس برای یک قاری یک مانع بزرگ است که تلاوتش را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و کیفیت کار کاهش می‌یابد. 

قاری پیوسته باید در حال یادگیری باشد

این قاری و مدرس قرائت استان در خصوص نقش استاد در هدایت نوجوان در مسیر قرائت، تصریح کرد: مرحله ابتدایی کار علاقه کودک است و مرحله بعدی، دیدن استاد است و محمد اگر در کلاس‌های استاد داوری شرکت نکرده بود امروز به این درجه نمی‌رسید. جا دارد از زحمات این استاد پیشکسوت نیز قدردانی کنیم که با وجود تمام مشکلات اما پای کار نوجوانان و استعدادهای قرآنی استان هستند و زحمت می‌کشند. 

مولوی بیان کرد: قاری در هر سطحی همواره نیاز به استاد دارد و بنده نیز از این مقوله مستثنی نیستم بنابراین آموزش یک عامل جداناشدنی از مسیر قرائت است زیرا استاد مسیر صحیح را نشان می‌دهد و همین که قاری یک نکته از استاد خودش یاد بگیرد یک درجه سطح قرائتش را می‌تواند ارتقا بدهد. 

وی ادامه داد: محمد بعد از تکمیل دوره‌های قرائت در محضر آقای داوری باید به فکر دوره‌های بالاتر و آموزش‌های تخصصی‌تر هم باشد تا بتواند سطحش را ارتقا بدهد و خودش را آماده دوره‌های بالاتر کند. 

این قاری ممتاز استان با تأکید بر اینکه نوجوانانی مانند محمد نباید از همه قاریان تقلید داشته باشند، توضیح داد: در این سن صدای قاری در حال شکل‌گیری است و به محمد توصیه می‌کنم که از همه قاریان نخواند و فقط یک قاری را انتخاب کند زیرا شاخه به شاخه پریدن در این سن ممکن است به صدا آسیب بزند؛ بنده از بدو آغاز قرائت از مرحوم شحات انور تقلید می‌کردم و تا امروز با همین قاری ادامه می‌دهم. توصیه دیگرم به محمد این است که از قاریان ایرانی تقلید نکند زیرا اکثر این قاریان هم تلفیقی از سبک‌های اساتید مصری تلاوت می‌کنند و مناسب تقلید نیستند. 

مولوی تأکید کرد: محمد در سنی قرار دارد که صدایش حالت خمیر را دارد یعنی به هر سبکی بخواند شکل خواهد گرفت و جا دارد از اساتید تراز اول راهنمایی بخواهد که کدام سبک‌ها را می‌تواند بخواند و سمت کدام سبک‌ها نباید برود. اینکه محمد می‌گوید در حالی که درس می‌خوانم قرآن زمزمه می‌کنم واقعاً ایام نوجوانی خودم در ذهنم تداعی می‌شود که با همین ذوق و علاقه تفاوت‌های قاریان به‌ویژه استاد شحات را پیدا می‌کردم و گوش می‌دادم و زمزمه می‌کردم. 

رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان برپایی جشنواره تلاوت‌های تقلیدی را که اولین دوره آن از سوی اوقاف و امور خیریه برگزار می‌شود یک نقطه عطف برای استعدادهای قرآنی سراسر کشور دانست و بیان کرد: از استان ما ۲۵ نوجوان اثر فرستادند که البته برخی نوجوانان مستعد به علت در پیش داشتن کنکور یا علت‌های دیگر در این جمع نبودند و جا داشت شرکت کنند و به مراحل بالاتر بروند و از این فرصت عالی استفاده کنند.

مولوی افزود: حُسن اصلی این جشنواره، پیوست آموزشی آن است با این توضیح که استعدادهای شناسایی شده تحت آموزش‌های تخصصی قرائت با تدریس اساتید تراز اول کشور قرار می‌گیرند و این فرصتی مقتضی برای نوجوانان مستعد کشور بی‌شمار می‌رود.

نقش مهم مدارس در پرورش استعدادهای قرآنی 

وی نقش مدارس را در شناسایی و هدایت استعدادهای قرآنی مهم ارزیابی کرد و توضیح داد: اگر مسابقات قرآن مدارس ابتدایی در سطوح شهرستانی و استانی برگزار شود گویی یک جشنواره تلاوت‌های تقلیدی در سطح مدارس شکل گرفته که استعدادهای قرآنی همه مدارس را گرد هم جمع می‌کند، نوجوانان فرصت تلاوت پیدا می‌کنند همچنین تلاوت‌های دوستان خود را می‌بینند، رقابت شکل می‌گیرد و یک فضای قرآنی خوب و سازنده ایجاد می‌شود. 

مولوی با انتقاد از رویکرد برخی مسئولان استان در قبال فعالیت‌های قرآنی، بیان کرد: جای این پرسش وجود دارد که مسئولان استان در قبال این استعداد قرآنی که مورد تمجید اساتید ملی قرار گرفته و افتخاراتی که کسب کرد، چه توجه و اقبالی داشتند. 

توصیف یک نوجوان از دوستی با قرآن 

در پایان محمد اسماعیلی، قاری ممتاز نوجوان با اشاره به انس و الفتش با کلام وحی، اظهار کرد: بنده همواره تلاوت قرآن را زیر لب زمزمه می‌کنم و حتی زمانی هم که تکالیف مدرسه را انجام می‌دهم قرآن زمزمه می‌کنم و بیشتر اوقات را تلاوت می‌کنم.

وی ادامه داد: انس با قرآن در درس‌هایم نیز تأثیر داشته است و همچنین دوستانم به قرآن علاقه‌مند شده‌اند و دنبال می‌کنند مثلاً وقتی از مسابقات جشنواره تلاوت تقلیدی بازگشتم و به مدرسه رفتم برایم جای تعجب بود که همه دوستانم تلاوتم را دیده و لذت برده بودند و از بنده استقبال کردند. دو سه نفر از دوستانم هم علاقه‌مند به قرائت شده‌اند و ادامه می‌دهند یا در زنگ تفریح سؤالاتشان را از من می‌پرسند.

این نوجوان مستعد قرآنی نقش پدر و مادر و اساتید به‌ویژه مسعود داوری را در پیشرفت خود یادآور شد و توضیح داد: این نقش‌ها و تلاش‌ها و تشویق آنان قابل توصیف نیست و همیشه قدردان هستم. 

اسماعیلی بیان کرد: در استان ما استعدادهای قرآنی فراوانی وجود دارد اما امکاناتی برای رشد و پرورش ندارند مثلاً مقایسه‌ای که داشتم در استان اصفهان یک مؤسسه قرآنی مانند «بینه» در یک ساختمان چند طبقه با امکانات و تجهیزات فراوان فعالیت دارد در حالی که ما چنین مؤسسه بزرگی نداریم و کلاس‌های استاد داوری نیز در یک کلاس کوچک در یک ساختمان اداری برگزار می‌شود که قرآن‌آموزان هم به زور در آن جا می‌شوند. 

آرامش و اعتماد به نفس در سایه قرآن 

وی در پاسخ به این پرسش که در وادی قرائت دوست دارید به کجا برسید؟ بیان کرد: بنده قرآن را برای ثوابش تلاوت می‌کنم و به دنبال شهرت نیستم که اگر این هدف را دنبال می‌کردم در رشته موسیقی یا مداحی ادامه می‌دادم اما قرآن را انتخاب کردم که امیدواریم خدا کمکم کند.

اسماعیلی با تأکید بر اینکه اهل بازی و سرگرمی با گوشی یا یارانه نیست، ادامه داد: بنده ورزش فوتسال را دنبال می‌کنم و عضو تیم مدرسه هستم و قرآن باعث نشده است که از ورزش و تفریح یا پرداختن به سایر علائقم باز بمانم. 

این نوجوان قرآنی استان در پایان با بازگویی خاطره‌ای از مدد گرفتن از قرآن اشاره و گفت: یک شب که در دهه محرم یک برنامه مهم تلاوت داشتم سرما خوردم و در آنجا از قرآن و شهدا مدد گرفتم که بتوانم تلاوت خوبی داشته باشم که همین‌گونه هم شد و توانستم بدون آنکه اثری از سرماخوردگی در خودم احساس کنم با حالی خوب و بانشاط یکی از بهترین تلاوت‌هایم را داشته باشم که این معجزه قرآن هیچ‌گاه از ذهنم پاک نمی‌شود.