تخصصیشدن مؤسسات قرآنی در گرو ساختار‌سازی مناسب اتحادیه‌های استانی/ ملاک ارزیابی کیفی باشد نه کمی
گروه مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد ـ مدیر مؤسسه قرآنی ـ فرهنگی دارالقرآن علمداران نور البرز با اشاره به اینکه باید نگاه ساختاری به فعالیت‌های قرآنی تغییر کند، اظهار کرد: ملاک ارزیابی مؤسسات قرآنی باید به سمت ملاک‌های کیفی سوق پیدا کند نه کمی، در حال حاضر ملاک‌هایی که وجود دارد صرفاً در راستای آمار و تعداد قرآن‌آموزان یک مؤسسه است.
مهدی مرادی، مدیر دارالقرآن علمداران نور استان البرز شهرستان محمدشهر در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا در ارتباط با چگونگی و میزان رابطه مؤسسات قرآنی ـ مردمی با نهادهای دولتی گفت: مؤسسات و مجموعه‌های مردمی اگر تنها وابسته و دلگرم به حمایت‌ها و همکاری‌های دولتی باشند، قطعاً به جایی نخواهند رسید. با سازماندهی که از طرف اتاق فکر فعالیت‌های قرآنی کشور چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و غیره پیش می‌رود، بخواهیم چشم امیدی به مجموعه دولتی داشته باشیم کار به جایی پیش نمی‌رود.
رابطه دارالقرآن علمداران نور با دیگر نهادها به چه شکل است؟
البته باید به این نکته اشاره کرد که دارالقرآن علمداران نور با اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت استان البرز چه در زمانی که به صورت جداگانه مشغول به فعالیت بود و چه هم اکنون، همکاری خوبی داشته است، اما این همکاری کافی نیست. متأسفانه از سوی نهادهای دولتی حمایتی از مؤسسات قرآنی نمی‌شود که بتوان روی آن حساب کرد. اگر بخواهیم به کمک‌های دولتی نمره بدهیم، نمره بسیار پائینی است.
به‌عنوان مثال، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در فعالیت‌های قرآنی یک ساختاری برای ارزیابی مؤسسات ایجاد کرده است به نام آزمون سراسری حفظ و مفاهیم قرآن کریم؛ که این به‌عنوان معیار ارتباط بین اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی با مؤسسات مردمی شده است و اینطور مشخص شده که هر مؤسسه‌ای اگر در آزمون، نفرات بیشتری را شرکت بدهد، از نگاه ارشاد مجموعه فعال‌تری است و بیشتر مورد حمایت قرار می‌گیرد. با این توصیف، دارالقرآن علمداران نور با این نگاه مایل نیست به‌عنوان مجموعه فعال در نظر گرفته شود، زیرا اگر ملاک باشد که فعالیت‌های مجموعه‌ای صرفاً به یک‌سری آموزش‌هایی که تعداد نفرات، تعیین‌کننده باشد، به طور قطع بسیاری از فعالیت‌های اصلی حوزه قرآن مؤسسات نادیده گرفته می‌شود.
نظرتان در رابطه با تعامل نهادهای دولتی و مجموعه‌های مردم‌نهاد چیست؟
امروزه تعامل خوبی بین دولت و مجموعه‌های قرآنی مردم‌نهاد وجود ندارد. سیاست خوبی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تعامل مؤسسات قرآنی با این وزارتخانه و حمایت از نهادهای قرآنی ـ مردمی چیده نشده است. در حال حاضر مبنای سیاستی که دیده می‌شود تنهاد در قالب برپایی آزمون است در صورتی که آزمون هیچ‌وقت نمی‌تواند فعالیت‌های مؤسساتی چون مؤسسه علمداران نور را محک بزند. اگر معیار خروجی در کار قرآنی ـ فرهنگی را تعداد، آمار و نفرات در نظر بگیریم، هیچ زمانی کار قرآنی مورد ارزیابی قرار نخواهد گرفت. بعضاً دیده شده است که برخی از کلاس‌های قرآنی با حضور اساتید بزرگ برگزار و خروجی آنها تنها یک یا دو قرآن‌آموز است.
ارزیابی مؤسسات قرآنی ـ مردمی باید به چه شکل باشد؟
در ابتدای امر باید نگاه ساختاری به فعالیت‌های قرآنی تغییر کند و یک جهش فرهنگی در سطح کلان کشور اسلامی نیاز است، البته تا زمانی که کار قرآنی به برگزاری کلاس تجوید، صوت و لحن معطوف شود، این جهش صورت نخواهد گرفت و در همین راستا دارالقرآن علمداران نور این نوع روش را به عنوان ارزیابی نمی‌تواند مورد قبول قرار دهد.
تا زمانی که این نگاه و این ساختار در دیدگاه شورای سیاست‌گذاری قرآنی وجود دارد، خیلی نمی‌توان مؤسسات مردم‌نهاد را مورد ارزیابی قرار داد. ملاک ارزیابی باید به سمت ملاک‌های کیفی سوق پیدا کند نه کمی. در حال حاضر ملاک‌هایی که وجود دارد در راستای آمار و تعداد قرآن‌آموزان یک مؤسسه است. اما در حالی که اگر بخواهیم مؤسسه‌ای را ارزیابی کنیم، باید به ماندگاری نیروی وارد شده به مؤسسه توجه کرد و اینکه قرآن‌آموز این مرکز چه مدت است که در این مرکز مشغول آموزش دروس عمومی و تخصصی است. اگر ما بتوانیم معیارهای کیفی و تربیتی را به خصوص در ماندگاری نیروها در فضای قرآنی ارزیابی کنیم از فعالیت‌های مؤسسه می‌توان نتایج بهتری را کسب کرد.
بیشترین اتکای مؤسسات قرآنی به کمک‌های مردمی است و یا بودجه‌های دولتی؟
قطعاً اتکای مؤسسات قرآنی به حمایت‌های مردمی وابسته است. کمک و یا تلاش‌هایی که اعضای مجموعه قرآنی برای جذب یا درآمدزایی مراکز مردمی دارند می‌تواند بسیار چشمگیر باشد.
نحوه کمک‌ها و حمایت‌های دولتی به شکلی است که از بدو فعالیت مؤسسه‌ای که قصد تأسیس دارد و یا سال‌ها از فعالیتش می‌گذرد و جنس فعالیتش تربیتی، آموزشی است، هیچ وقت نمی‌تواند آن ساختار حمایت از دولت را کسب کند چون معیارها معیاری نیستند که کار پیش برود. به طور قطع، بیشترین منبع درآمد مؤسسات قرآنی، حمایت و کمک‌های مردمی است.
خودکفایی مؤسسات مردمی چگونه حاصل می‌شود؟
هر مؤسسه قرآنی اگر می‌خواهد فعالیت‌های قرآنی ـ فرهنگی خود را بر طبق اهداف تعیین شده سوق دهد، باید خودش به سمت جذب کمک‌های مالی از طرق مختلف پیش رود و حتی کارآفرینی، جذب مالی اگر از طرف مؤسسه انجام شود و مؤسسه بتواند بدون اتکا به نگاه‌ها و دیدگاه‌ها خارج از عرف فعالیت قرآنی پیش برود، می‌تواند مؤثرتر حرکت کند. به همین دلیل مؤسسات قرآنی نیاز است که از ابتدا بر روی مسائلی چون خودکفایی، کارآفرینی و درآمدزایی توجه ویژه‌ای داشته باشند و به طور مستقل به کار خود مشغول باشند.
مجموعه دارالقرآن علمداران نور از طرق مختلف از جمله برگزاری کلاس‌های مهد قرآن، پیش‌دبستانی درآمدزایی دارد. در حال حاضر تعداد 40 آقا و خانم به عنوان پرسنل مشغول به فعالیت در این مؤسسه هستند که همگی به صورت افتخاری در حال فعالیت هستند و تعداد 18 نفر از این افراد دانشجو و یا فارغ‌التحصیل هستند که در راستای ترویج فرهنگ قرآنی و تربیت نوجوانان به صورت رایگان در تلاش هستند.
به هر حال یک مجموعه برای فعالیت‌های جاری خود هزینه‌هایی را نیاز دارد که باید برای جذب درآمدزایی راه‌هایی را پیدا کند و در غیر این صورت اگر نگاه حمایتی از سوی نهادهای دولتی داشته باشد به طور قطع، پس از مدتی مجموعه متوقف شده و به زمین می‌خورد زیرا با تغییر یک جایگاه، مسئول و اخذ قوانین مدیریتی در نهادهای دولتی، امکان دارد فراز و نشیبی در روند حمایتی صورت گیرد که نمی‌توان روی این قضیه به طور قطع تمرکز کرد.
به نظر شما تخصصی شدن مؤسسات قرآنی به چه معنا است؟
حوزه آموزش قرآن در قالب عمومی را می‌توان به‌عنوان نخستین قدم برای آموزش دانست و برای اینکه بتوانیم نیروها را در فضای قرآنی نگه داشت، به طور قطع آموزش تخصصی برای آنها نیاز است.
علاقه‌مندانی که برای آموزش به مؤسسه وارد می‌شوند و مشتاق این هستند که به طور تخصصی در رشته صوت و لحن آموزش ببینند، باید زیر‌ساخت‌های آموزش برای این افراد آماده و در نظر گرفته شود. در اینجا به دو مقوله هم می‌توان اشاره کرد که آیا تخصص‌های مختلف باید در یک مؤسسه ایجاد شود یا مؤسسات دیگری برای این تخصص‌ها باید راه‌آندازی شوند که در این راستا باید به یک نظر مشترک رسید.
آموزش قرآن را اگر آموزش مهارت‌افزایی تلقی کنیم، باید نگاهی تفکیکی ایجاد کرد. توجه داشته باشیم، آموزش قرآن را مهارت ندانسته و تخصص را نیز باید تعریف کرد. منظور از تخصص چیست؟ اگر مهارت است باید مؤسساتی باشند که در مهارت‌های مختلفی تخصص داشته باشند. مثلاً هم در صوت و لحن تخصص داشته باشند و هم در تجوید، تفسیر، تدبر و غیره.
برای تحقق این موضوع نیاز است که مؤسسات قرآنی متمرکز شوند. برای انسجام مؤسسات و مراکز قرآنی نیاز است اتحادیه‌های مدغم در این مبحث وارد شوند و سازماندهی ایجاد کنند که بتواند بهترین ایجاد شود و بهترین حالت این است که مؤسسات تخصصی تشکیل شوند. تخصصی شدن مؤسسات قطعاً به سود مؤسسات قرآنی یک شهر پیش خواهد رفت.
اما باید در اینجا به این نکته اشاره کرد که در انسجام میان مؤسسات و مراکز قرآنی مشکل داریم و تا زمانی که این انسجام ایجاد نشود، موضوع تخصصی شدن مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد خیلی نمی‌تواند کمک‌کننده برای قرآن‌آموزان علاقه‌مند باشد.
به عنوان نمونه فرض کنید مؤسسه دارالقرآن علمداران نور، مؤسسه‌ای تخصصی در زمینه صوت و لحن است، بنابراین در این شهر، کسانی که دوست دارند در حیطه‌های مختلف کار کنند به کدام مؤسسه و یا مرکز باید مراجعه کنند.؟!... گاهی اوقات اتحادیه‌های قرآنی مدغم می‌توانند این انسجام را به‌وجود بیاورند البته متأسفانه با این اختلافات که در شیوه‌های هدایت و نظارت در اتحادیه‌ها وجود دارد، به نظر تخصصی شدن به این نحوی که در حال حاضر است زیاد کمک به جامعه قرآنی نخواهد کرد.
آقای مرادی، در پایان اگر چشم‌اندازی برای مؤسسه و یا به عنوان فعال قرآنی در‌خواستی از مسئولان دارید بفرمائید؟
افق نگاه در فعالیت‌های قرآنی باید بلند باشد. امیدواریم زمانی برسد که بتوانیم مجموعه‌های قرآنی را با هم با یک جهت، آن هم انس با قرآن پیش ببریم. دغدغه ما به‌عنوان فعال قرآنی و استاد قرآنی که به‌عنوان 16 سال تدریس در مدارس و دانشگاه در زمینه آموزش قرآن کریم، متأسفانه خروجی‌های قرآنی نداشته‌ایم و قرآن به سبک زندگی آنان وارد نشده است و قرآن جایگاهی در زندگی، ازدواج، تربیت فرزندان، اشتغال و غیره ایجاد نکرده است که این موضوع بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد.
موضوع اصلی که جامعه، مسئولان و مؤسسات قرآنی به سمت آن هدایت می‌کنند، این است که بتوانیم جایگاه قرآن را در زندگی مردم پیدا کنیم و اگر نگاه تخصصی و مهارتی به کتاب قرآن کریم داشته باشیم، قطعاً نمی‌توان کلام خدا را وارد زندگی کرد.
چشم‌اندازی که مؤسسه دارالقرآن می‌تواند با در نظر گرفتن فعالیت‌های اعضاء و کادر مؤسسه برای آینده این مرکز داشته باشد، تلاش خود افراد بدون هیچ‌گونه چشم‌داشتی است. و همچنین انتظار می‌رود تا قرآن را وارد زندگی افراد کرده و در زمینه‌های مختلف چون تفسیر و غیره تنها به تدریس و آموزش مشغول نباشیم بلکه در بطن زندگی‌هایمان وارد کرده و از آموزه‌های قرآنی در سبک زندگی اسلامی بهره‌مند شویم.
انتهای پیام
