در نشست علمی «اخلاق در میانه فلسفه و کلام» عنوان شد:
دیدگاه‌های متنوع فلاسفه در مورد اخلاق
گروه حوزه‌های علمیه: استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به سخنان برخی افراد مبنی بر اعتباری بودن اخلاق در نزد فلاسفه به تشریح دیدگاه‌های متنوع و مختلف فیلسوفان در این زمینه اشاره کرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) محسن جوادی امشب اول آبان در کرسی نقد و نظر «اخلاق در میانه کلام و فلسفه» در خانه اخلاق‌پژوهان قم گفت: نظریه اخلاقی یا بحث اخلاقی باید سه عنصر مسئولیت اخلاقی، ماهیت و ارزش خلاقی و نحوه معرفت ما به آن را توضیح دهد.
وی با بیان اینکه، فلسفه با همه ضعف‌هایی که در تولید نظریه اخلاق دارد در هر سه جهت، موارد متعددی در آثار فلاسفه وجود دارد که تا حدی این نظریه را تامین می‌کند.
جوادی با اشاره به مسئولیت اخلاقی و نسبت آن با فلسفه اظهار کرد: اینکه در متون فلسفی ما بیاناتی وجود دارد که نافی مسئولیت اخلاقی و امکان معرفت اخلاقی و ... است امر درستی است و تعابیری نیز در آثار فیلسوفان وجود دارد ولی اگر مجموعه سخنان فلاسفه را در نظر بگیریم دید متفاوتی به این مسئله خواهیم داشت.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این تعبیر در سخن معتقدان به تولید نظریه اخلاقی از کلام؛ تصریح کرد: کلام ما واقعا نتوانسته یک نظام اخلاقی را بسازد البته زمینه‌هایی در کلام وجود دارد که می‌توان از آن بهره گرفت لذا در حال حاضر مشکلات ساختاری در کلام وجود داشته که باعث شده این علم، تسلیم فقه شود و آثاری نداریم که بتواند نظریه اخلاقی ما را تامین کند.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: بحث کلامی در حد نظری مانده است و بیش از آن که در اخلاق مورد استفاده قرار گیرد در فقه مورد توجه است.
جوادی با اشاره به ماهیت و امکان معرفت اخلاقی نیز اظهار کرد: کسانی بوده‌اند که از سخنان فلاسفه طور دیگری برداشت داشته‌اند و حق هم همین است زیرا این افراد مانند ابن سینا و علامه طباطبایی معتقدند که انسان دو نوع توان دارد؛ دسته اول معرفت و حکمت و شهود است که عقل نظری متکفل آن است ولی کار اصلی عقل عملی، ادراک نیست اگرچه ادراک هم دارد.
وی تاکید کرد: عقل نظری، عقلی است که حقیقت‌ها را می‌گوید ولی در عقل عملی انسان است که خود را با طبیعت هماهنگ می کند؛ عقل عملی عقل مهندسی و طراحی است بنابراین در لایه تصمیم‌گیری اخلاقی هیچ گریزی نیست که فلاسفه و متکلمان بگویند امری اعتباری است ولی در ادراکات کلی، این حرف درست است که فیلسوف بگوید خوبی‌ها، اعتباری هستند.
وی افزود: در کتاب شفای ابن سینا گفته ما در اخلاق برهان داریم و برهان اخلاقی یعنی چیزی که قابل استدلال برهانی است.
وی با بیان اینکه حکمت عملی به معنای عقل عملی نیست و حکمت عملی، هم امری نظری است ادامه داد: اساسا هر نوع حکمتی، نظری است که البته برخی موارد ظرفیت برخی کاربردها را دارند ولی برخی ندارند که البته به اشتباه تقسیم بندی نادرستی از آن صورت گرفته است.
این محقق و استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه فلسفه نسبت به اخلاق بی توجه نیست عنوان کرد: نفس‌شناسی که در فلسفه وجود دارد برای چیست؟ وقتی می‌گویند اخلاق با نفس‌شناسی شروع می‌شود نشان‌دهنده واقعی بودن اخلاق است و گرنه اگر چیزی اعتباری باشد دلیلی برای نفس‌شناسی وجود ندارد لذا باید میان سخنان متفاوت فلاسفه جمع کنیم.
وی افزود: جایی که فلاسفه می‌گویند جای مباحث اخلاقی در جدل است به این علت است که برهان اخلاقی برای مردم مفید نیست زیرا غرض این است که برای مردم ارزش‌های اخلاقی را بیان کنیم تا ملتزم شوند و دلیل ندارد که با برهان که امر دشواری است صورت بگیرد زیرا حتی برای توحید هم برهان آوردن برای مردم سخت است.
جوادی با بیان اینکه ما قاطعانه نمی‌توانیم بگوییم که فلاسفه نسبت به اخلاق غیرواقع گرا هستند با اشاره به معرفت اخلاقی در نزد فلاسفه ادامه داد: جای این سؤال در مقابل اعتقاد کسانی که می‌گویند کلام، ظرفیت تولید نظریه اخلاقی را دارد وجود دارد که آیا واقعا متکلمان در فضای استدلال خود به این گفته پایبند بوده و موردی به عنوان شاهد در دست هست.
جوادی با اشاره به مسئولیت اخلاقی اظهار کرد: در این موضوع پیچیدگی زیادی وجود دارد زیرا ما اگر معتقد به نظام علی و معلولی باشیم در این صورت اراده و افعال ما نیز در شمول همین نظام هستند و اگر آن را منکر شویم چگونه می‌خواهیم این اراده‌ها و افعال را به خود نسبت دهیم بنابراین رد نظام علی، منجر به رد مسئولیت اخلاقی است بنابراین پیچیدگی بحث بسیار زیاد است.
وی افزود: فلاسفه برای اخلاق، عینیت زیادی قائل هستند لذا بحث نفس شناسی در فلسفه به همین علت وجود دارد.
این محقق ادامه داد: آنچه مزایای نظام اخلاقی متکلمان برشمرده می‌شود در عمل دیده نشده است و کتابی در نظام اخلاقی هم ندیده‌ایم و اخلاق در فقه هضم شده است.
