نذری برای سلامت طبیعت/ به نیت قربةالی‌الله از خودروهای شخصی استفاده نکنیم
گروه سلامت: طبیعت همانند جسم انسان گاه مجروح شده و نیاز به مداوا دارد؛ انسان برای حفظ سلامت خود و خانواده‌اش نذر می‌کند برای سلامتی زمین هم می‌توان نذر و وقف کرد، مثلاً به نیت قربةالی‌الله از خودروهای شخصی استفاده نکنیم.
این روزها حرکتی از سوی مردم برای نجات زیست بوم خود آغاز شده که ریشه در باورها و سنت‌های اصیل اسلامی و پیمانی ابدی بین خود و خدا دارد. این حرکت چیزی جز نذر و وقف در راه نجات طبیعت نیست طبیعتی که در قرآن از آن به عنوان نشانه قدرت‌الهی و ارثیه نسل فردا نام برده شده است.
این طبیعت مانند جسم انسان گاه مجروح شده و نیاز به تیمار و درمان و در نتیجه حفظ سلامتش از سوی انسان دارد، هر فرد مسلمانی در روز یا هفته نذری برای سلامت خود یا خانواده‌اش می‌کند حال این نذر را قرار است برای مادر زمین یعنی گهواره‌ای که در آن آرام می‌گیرد اختصاص بدهد.
در حال حاضر وضعیت محیط زیست کشور خوب نیست و افزایش جمعیت و پدیده‌هایی مانند شهرنشینی و تأمین نیاز‌های اولیه این جمعیت هجوم هر چه بیشتر به طبیعت را در پی داشته است؛ هجومی که با چرای بی‌رویه دام، کشتار حیوانات و نابود کردن جنگلها، مراتع و آلودگی بیش از پیش آب، هوا و خاک همراه بوده است چنانکه دیگر نه تنها صدای هواداران محیط زیست درآمده بلکه نگرانی سایر مردم نیز روز‌به‌روز در حال افزایش است.
این نگرانی‌ها منجر به ابتکارات و واکنش‌هایی برای حراست از محیط زیست شده است حرکت‌هایی نسبتا جدید و گاه استفاده از سنت‌های ایرانی و اسلامی مانند نذر یا وقف برای محیط زیست.
وقف اگرچه سابقه‌ای به طولانی بودن ظهور اسلام در فلات ایران و حتی پیش‌از آن به دوران دانیال نبی(ع) دارد، اما چند وقتی است افرادی در میان جامعه نیت محیط زیستی چاشنی نذورات خود کرده‌اند و می‌توان آن را پدیدهای نسبتا جدید خواند.
محمد درویش معاون مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است: این نذر حدود 5 سال پیش با تشکیل صندوق گنجینه پشتیبان زیست بوم ایران به منظور جلب کمک‌ها و مشارکت‌های مردمی برای کمک به محیطبانان و خانواده‌های آنها، تأمین علوفه و ساخت آبشخور برای حیات وحش ایجاد شد و اخیرا یکی از محیطبانان سازمان محیط زیست در استان قم هم پیشنهاد نذر طبیعت را مطرح کرده است.
وی در گفت‌وگو با ایکنا ضمن مثبت ارزیابی کردن نذر و وقف برای محیط زیست می‌گوید: این اقدام ارزشمندی است که می‌تواند جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای حفظ طبیعت، مقابله با پدیده گرد و غبار و پیشگیری از به وجود آمدن مراکز آن، جلوگیری از خشک شدن تالاب‌ها و تخریب جنگلها را موحب شود و با به جا گذاشتن باقیات الصالحات به پایداری اکولوژیکی و بوم شناختی ایران کمک کنند.
نذورات و وقف‌های محیط زیستی را می‌توان به دو دسته وقف با نیت و هدف مستقیم محیط زیستی یا موقوفه‌هایی که اگرچه در نیت نامی از محیط زیست یا حیات وحش در آن برده نشده است اما در خدمت محیط زیست بوده‌اند، تقسیم کرد.
وقفی که صرفا عنوان
نیت آن « محیط زیست» باشد تاکنون در ایران وجود نداشته
حجت‌الاسلام و المسلمین حمید عسکری مدیر کل امور اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه در این رابطه به ایکنا می‌گوید: اگرچه وقفی که صرفا عنوان نیت آن « محیط زیست» باشد تاکنون در ایران وجود نداشته اما وقف‌ها و نذورات زیادی در ایران وجود دارد که نیات و اهداف آن در خدمت محیط زیست است، وقف‌هایی مانند آزادی پرندگان، تهیه غذای حیوانات، بر عهده‌گرفتن چرای دام بیماران جذامی و خوراک پرندگان صحن یک امامزاده همگی اقداماتی با نیات محیط زیستی هستند. اما از قدیم وقف‌هایی نیز بوده‌اند که اگرچه در نیت آن نامی از محیط زیست برده نشده اما در خدمت طبیعت بوده‌اند مانند احداث و آبادکردن باغ‌ها که برای اهداف مختلف وقف شده‌اند.
این رویکرد جدید با نذر علوفه برای حیوانات وحشی در اصفهان یا چاهی در کهگیلویه و بویر احمد و ساخت آبشخورهای مختلف در استان‌های هرمزگان و بوشهر حیات وحش شکل جدید به خود گرفت و احداث سایت پرنده‌نگری در یکی از بوستان‌های استان تهران یا کاشت گل لاله برای یادبود والدین فوت کرده در محله به نقطه جدیدی رسیده و با استقبال شایان توجهی از سوی مراجع دینی، مدیران دولتی و مردم غمخوار محیط زیست مواجه شده است.
رواج این پدیده می‌تواند به تغییر ضد هنجارهای زیست محیطی و استفاده از ظرفیت‌های بالقوه و نهفته وقف برای احیای محیط زیست در حال نذار ایران باشد.
به نیت قربه‌الی‌الله از خودروهای شخصی استفاده نکنیم
محمد مهدی گلمکانی رئیس ستاد محیط زیست شهرداری تهران نیز در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه هر پدیدهای از جمله نذر محیط زیست می‌تواند با تغییر رفتار مردم همراه باشد به بیان مصداق‌هایی از نذر محیط زیست پرداخت و اظهار کرد: هر مسلمانی روزانه نذری دارد، نذر صلوات، صدقه، فاتحه اینها همه مواردی است که بر رفتار‌‌های اجتماعی مسلمانان تأثیر به سزایی دارد، می‌توان نذر کرد که سه‌شنبه‌ها به نیت قربةالی الله و داشتن هوایی عاری از آلودگی از خودروهای شخصی استفاده نکرد، یا برای یک کاری نذر کنیم محیط را تمیز کنیم، به همین ترتیب نهالی بکاریم و به تفکیک پسماند از مبدأ بپردازیم.
انجمن یاوران وقف
و محیط زیست تشکیل شود
از سوی دیگر با توجه به پایدار بودن وقف و ابدی بودن آن با اختصاص دادن آن به محیط زیست می‌شود منبع درآمد بی‌پایانی را برای طبیعت اختصاص داد، این مسئله مورد توجه سازمان اوقاف و امور خیریه قرار گرفته است چنانکه حجت‌الاسلام و المسلمین محمد حاتمی معاون اوقافی این سازمان به ایکنا می‌گوید: با توجه به تأکیدی که رهبر انقلاب برای ترویج وقف‌های جدید داشته‌اند سازمان اوقاف در دفاتر مشاوره خود اقدام به ترویج وقف‌های محیط زیستی می‌کند. عسکری نیز پیشنهاد تأسیس انجمن یاوران وقف و محیط زیست را ارائه داده و می‌گوید: این انجمن می‌تواند به اهداف زیست محیطی و تربیت دانشجویانی که در این حوزه تحصیل می‌کنند، کمک کند.
همانگونه که محمد درویش از نذر یک محیطبان قمی خبر داده بود برخی از دوستاران محیط زیست استفتایی از آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی گرفتند که در این راستا آیت‌الله مکارم شیرازی آن را بدون اشکال دانستند.
سنت‌های ایرانی مانند وقف آکنده از ظرفیت‌هایی است که بهره‌گیری از آن برای پدیده‌های مدرن می‌تواند مرهم زخم‌های بسیاری بر پیکره طبیعت و جلب مشارکت افرادی باشد که تاکنون کمتر در عرصه‌هایی مانند گردشگری یا محیط زیست ورود پیدا کرده‌اند در این راستا نذر و وقف یکی از ظرفیت‌هایی است که با حمایت سازمان‌های متولی می‌تواند افق‌های جدیدی را در این راستا بگشاید.
یاسر مختاری
